W gorejącym krzaku u stóp góry Horeb objawił się Bóg jako ten sam, który opiekował się Patriarchami. Wydarzenie to jest nader ważne, bo podkreśla ciągłość objawień danych Patriarchom, a teraz Mojżeszowi.
Jahwe objawił się Mojżeszowi, bo chciał Izraela uczynić swoim narodem. Rzeczywiście, związanie Izraelitów z Bogiem, który wyzwolił ich z niewoli egipskiej, wyprowadził i umożliwił im zdobycie ziemi Kanaan, jest silniejszym węzłem, niż sprawić to mogą wspólne interesy lub uświadomienie sobie łączności opartej na związku krwi. Izrael jest ludem Bożym, w zarodku już królestwem Bożym. Teksty Pentateuchu, Proroków i Psalmów zgodnie mówią o założeniu teokracji. Jahwe zawarł ze swoim ludem przymierze, On je zainicjował jako szczególny objaw swej łaski.
Przymierze zawarł Bóg już z Noem po potopie, a następnie z Abrahamem. Ale teraz sam Izrael, jako wybrany przez Boga naród, którego ojcem był Abraham, ma oświadczyć, że chce wyznawać tylko Jahwe jako jedynego Boga i zachowywać Jego przykazania. W tym celu zawiera Bóg z nim przymierze — berit. Jest to pojęcie, obraz wzięty z życia i zwyczajów panujących u ludów ówczesnego Wschodu dla zilustrowania stosunku Boga do narodu wybranego.
Archiwum królów hetyckich zawiera szereg spisanych paktów, które król hetycki zawarł ze swymi wasalami. W paktach tych podane są warunki, na których podstawie zawarte zostało przymierze z danym wasalem. Następnie określone są korzyści, jakie będzie miał wasal, jeżeli zachowa warunki paktu, oraz sankcje karne, jeżeli nie dotrzyma warunków przyjętych pod przysięgą. O podobnych paktach można wyczytać w literaturze babilońsko-asyryjskiej. Zerwanie przymierza nazywają dokumenty asyryjskie hitu, tj. grzech. Pod względem formalnym pakt zawarty przez Boga z narodem izraelskim za pośrednictwem Mojżesza jest podobny do wspomnianych paktów starożytnego Wschodu. Warunki postawione przez Boga zostały wypisane na dwóch tablicach zawierających Dekalog, czyli 10 przykazań.
Zasadniczą myślą i treścią tego przymierza jest teokracja, to znaczy, że Bóg sam jest najwyższym prawodawcą, sędzią i królem w państwowym ustroju Izraela. Dekalog w ogólnych zarysach reguluje religijno-moralne życie człowieka. Dziesięcioro przykazań stanowi bliższe objaśnienie prawa naturalnego, wypisanego w sercu każdego człowieka.
Przykazania te są dane nie tylko Izraelowi, lecz także wszystkim ludziom wszystkich czasów. Trzy pierwsze przykazania uczą, jakie obowiązki ma człowiek względem Boga, reszta podaje obowiązki względem siebie samego i względem bliźniego. Chrystus potwierdził je i kazał ściśle zachowywać.
Podstawą wszystkich przykazań jest monoteizm; dlatego Bóg żąda w pierwszym przykazaniu wiary w jednego Boga, potępiając tym samym politeizm lub bałwochwalstwo. Niektórzy twierdzą, że monoteizm powstał naturalną drogą ewolucji. Nie mogą na to dać żadnego dowodu. Natomiast porównawcza historia religii starożytnych wykazuje, że naturalną drogą monoteizm nie mógł powstać. Poganie nie wymyślili monoteizmu. Uważali oni wiarę w jednego Boga raczej za znak ubóstwa religijnego. Nie zmniejszali też liczby bóstw, aby dojść do jedynego bóstwa; przeciwnie, liczbę tę pomnażali. Uważali bowiem, że poza bogami przez nich czczonymi istnieją jeszcze inne, ukryte, nieznane bóstwa. Potwierdza to i Św. Paweł. Kiedy przybył do Aten, stolicy Grecji, zauważył na jednym z ołtarzy napis „Nieznanemu Bogu". Ale i Izraelici nie wymyślili monoteizmu; przeczy temu ich własne zachowanie się, skłonność do bałwochwalstwa. Pismo Św. prawdę o Jedynym Bogu przypisuje Objawieniu.
Poganie przedstawiali sobie swoich bogów na obrazach i figurach w postaci ludzkiej, lub nawet — jak Egipcjanie — w postaci zwierząt. Ponieważ Bóg Izraela jest duchem niewidzialnym, Bóg zakazał przedstawiać siebie w obrazach lub figurach, które by mogły służyć za przedmiot kultu.
Poganie wierzyli nie tylko w różne bóstwa, przedstawiające elementy przyrody, ale także w różne duchy i demony, przed których szkodliwą nikt nie czuł się pewnym; wierzenia takie wywołały osobną sztukę magii i czarów. Za pomocą czarów starali się poganie zniewolić swoje bóstwa do przepędzania owych demonów. Inaczej było w religii Izraela. Bóg Izraela nie jest żadną siłą przyrody; On stoi ponad całą przyrodą, dlatego nie można było Nań wpływać żadnymi sztukami magicznymi, czynić Go poddanym ludzkim siłom. Chcąc zapobiec temu, by Izrael nie poszedł za przykładem pogan i nie posługiwał się Imieniem Bożym w celach zabobonnych, Bóg dał drugie przykazanie: Nie będziesz brał Imienia Boga twego nadaremno.
W trzecim przykazaniu nakazuje Bóg święcenie dnia siódmego, czyli szabatu. Dzień ten miał całkiem należeć do Boga; człowiek winien był się Jemu oddać i zaniechać wszelkich prac fizycznych, odciągających od Niego. Faktycznie też świętość szabatu tak głęboko zakorzeniła się w duszy Izraelitów, że święceniem tego dnia, jak i obrzezaniem wyróżniał się Izrael wśród otoczenia pogańskiego. Krytycy dopatrują się w obchodzeniu szabatu zależności Izraela od urządzeń pogańskich. U Babilończyków bowiem istniał dzień zwany szapattu, ale przypadał on tylko na 15 dzień każdego miesiąca, a nie jak „szabat” Izraelitów na każdy siódmy dzień. Przede wszystkim babiloński szapattu był dniem pokuty, nie miał w sobie nic wesołego; szabat zaś izraelski był dniem radości i błogosławieństwa.
Reszta przykazań — jak potwierdza św. Paweł — znana była również poganom. Nowe w Dekalogu jest to, że obowiązki względem bliźniego są ściśle związane z obowiązkami względem Boga. Kto łamie przykazania odnoszące się do bliźniego, jest nie tylko nieprzyjacielem samego siebie i ludzkiej społeczności, lecz także Boga. „Jeżeli chcesz wnijść do żywota”, czyli być zbawionym, „chowaj przykazania” mówi sam Jezus Chrystus.
W dzisiejszym Pentateuchu następuje kolejno sobie szereg przepisów normujących sposób życia ludu izraelskiego oraz regulujących ówczesny kult sakralny jako dalsze warunki przymierza. Następnie ogłoszone zostały korzyści i błogosławieństwa Boże, które staną się udziałem ludu, o ile zachowa on wszystkie wzięte na siebie zobowiązania; są tam także podane kary i nieszczęścia, jakie spadną na naród, jeżeli warunki nie będą dotrzymane. Bóg sam mówi do Mojżesza: "Kto grzeszy przeciwko mnie, tego wykreślę z mej księgi (tj. księgi Żywota, czyli że taki człowiek traci prawo do życia). Przy zawarciu przymierza Boga z Izraelem Mojżesz postąpił według ceremoniału opisanego w Wj rozdz. 24. Najpierw złożono ofiarę całopalną. Krwią ofiarowanego zwierzęcia pokropił Mojżesz ołtarz, potem lud zgromadzony, mówiąc: To jest krew przymierza, które Pan zawarł z wami na podstawie wszystkich przykazań.
W. Eichrodt podkreśla wyraźnie, że na początku religii Izraela stoi szczególnie uzdolniona osoba; na niej spoczywa cała instytucja tak dalece, Że bez niej jest ona nie do pomyślenia. A osobistością tą jest Mojżesz. Na przeszkodzie wszystkim tym, którzy nie chcą przyznać Mojżeszowi roli, jaką on spełnia według tradycji biblijnej w wydarzeniach synajskich, stoi tzw. monoteizm etyczny. Według ewolucjonizmureligia Izraela rozwijała się z prymitywnych początków i na tym poziomie pozostało pojęcie Bóstwa u Izraela aż do połowy VIII wieku przed Chrystusem, a więc aż do czasów proroków. Dopiero za prorokaAmosa pojęcie Boga nabrało rzekomo moralnego charakteru i to w związku ze zbliżającym się niebezpieczeństwem politycznym. Największa ówczesna potęga militarna — Asyria stała się narzędziem w ręku Jahwe dla ukarania Izraela za jego przestępstwa. Wtedy to wymyślono, jak twierdzą ewolucjoniści, owo przymierze synajskie, które Izrael później zerwał. Dziwna jednak w tej teorii wydaje się okoliczność, dlaczego ta innowacja w pojęciu Boga Jahwe nie miała już wcześniej nastąpić. Izraelowi bowiem groziło już dawniej wielkie niebezpieczeństwo i to ze strony Filistynów, którzy zagrażali egzystencji Izraela. W Biblii jednak nie ma żadnej wzmianki, żeby w pojęciu Bóstwa nastąpiła jakaś innowacja podobna do tej, którą wymyślili ewolucjoniści.
Faktycznie Prorocy nie wnieśli do pojęcia Boga Jahwe charakteru moralnego; oni byli raczej reformatorami, dążącymi do odnowienia ducha ludu izraelskiego, i to na podstawie istniejącej już religii Mojżeszowej. Bez historycznej osobistości, jaką był Mojżesz, nie da się zrozumieć religii Izraela, podobnie jak religii chrześcijańskiej — bez Jezusa Chrystusa.
Wszelki postęp jest dziełem wybitnych osobistości. Taką postacią historyczną byk Mojżesz. Religia, którą dał swemu ludowi, miała naród mocniej scementować, zjednoczyć, aby mógł się on oprzeć wszelkim zakusom i niebezpieczeństwom grożącym mu ze strony pogaństwa. Dekalog, który Jahwe ogłosił na górze Synaj i który miał być drogowskazem dla każdego Izraelity, stanowi właściwie praktyczne wnioski, wynikające z wiary w jedynego Boga. Bóg Izraela nie jest demonem nieobliczalnym w swoich kaprysach ani żadnym duchem, którego można zniewolić za pomocą magii i czarów, jak to ma miejsce w religiach pogańskich. Jahwe jest osobistością moralną z silną wolą. Jahwe jest Bogiem woli. Rysem zasadniczym Jego istoty jest prawo i moralność.
Objawia się to w całym ustawodawstwie Mojżeszowym, które z czasem wśród innych, zmienionych warunków życiowych otrzymało uzupełnienie, jednak w tymże duchu.
LIT
Ricciotti G. Dawne dzieje Izraela Pax W-wa 1956
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M 2004 Kraków
Giuseppe Ricciotti „Życie Jezusa Chrystusa” „Dawne Dzieje Izraela” PAX
Messori V., Umęczon pod ponckim Piłatem? Wyd M Kraków 1996
Messori V., „Mówią, że zmartwychwstał” Wyd M Kraków 2004
Rops D.: Dzieje Chrystusa Pax Warszawa 1987
Flawiusz J.: Dzieje wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom Armoryka Sandomierz 2008
Forstner D. OSP.: Świat symboliki chrześcijańskiej Pax Warszawa 1990
Messori V.: Opinie o Jezusie Wyd. M Kraków 1994
Ks. Filipiak M. : Jak rozumieć Pismo Święte, KUL, Lublin, 1982
Ks. Dąbrowski E.,: Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach, wstęp przekład z oryginału, komentarz, Pallotinum, W-wa, 1977, tom 2, 3, 4, 5
Nowy Testament - Najnowszy przekłąd z języków oryginalnych z komentarzem, Edycja św Pawła
Ks. Dąbrowski E., „Proces Chrystusa w świetle historyczno-krytycznym”, Ksiegarnia św. Wojciecha 1964
Ks. Dąbrowski E., Dzieje Pawła z Tarsu, PAX, W-wa, 1953
Giuseppe Ricciotti Paolo Apostolo BIOGRAFIA CON INTRODUZIONE CRITICA
Ks. Szczepański Wł., 4 Ewangelie Wstęp, Nowy przekład i komentarz, Kraków 1917
Cylkov I., BERESZIT (NA POCZĄTKU) - GENESIS - KSIĘGA RODZAJU [1 KSIĘGA MOJŻESZA]
PISMO ŚWIĘTE STAREGO TESTAMENTU pod redakcją Ks. Dra STANISŁAWA LACHA
Profesora egzegezy Starego Testamentu na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim-Pallotinum, Poznań, 1962
Kudasiewicz J., Jak rozumieć Pismo Święte, Jezus Historii a Chrystus Wiary, t.3, KUL, Lublin, 1987
Stachowiak L., Jak rozumieć Pismo Święte, Potop biblijny, t4, KUL, 1988
Stary Testament Historia zbawienia, Editions du DialoqueParyż, 1987
Rops., D.:Od Abrahama do Chrystusa, Wa-wa, Pax, 1967
Bednarz M.:Biblia Księga Wiecznego niepokoju, Fund. Nasza przyszłość, 2008
Lapple A,: Od egzegezy do katechezy, W-wa, Pax, 1986
Świderkówna A.: Rozmowy o Biblii, W-wa, PWN, 1995
Komentarze