A oto narody, którym Pan pozwolił pozostać, aby wystawić przez nie na próbę Izraela, wszystkich tych, którzy nie doświadczyli żadnej wojny z Kananejczykami - (Sdz 3, 1)
Nie zaznały licznych wojen... Przeciwko którym Jozue nie walczył. Pokolenia izraelskie były obowiązane po śmierci Jozuego walczyć z tymi plemionami, aby usunąć spośród siebie.
2a stało się to jedynie ze względu na dobro pokoleń izraelskich, aby je nauczyć sztuki wojennej, te zwłaszcza, które jej przedtem nie poznały –(Sdz 3, 2)
Tylko dla wiadomości... Oto trzeci powód, dlaczego pozostały te plemiona w Kanaanie. O pierwszych dwóch powodach byłe wzmianka 2,1 n. 1 2,22 3,1.
3pięciu władców filistyńskich oraz wszyscy Kananejczycy, Sydończycy i Chiwwici, którzy zamieszkiwali łańcuch gór Libanu, począwszy od góry Baal-Hermon aż do Wejścia do Chamat.(Sdz 3, 3)
Pięciu książąt filistyńskich... Filistyni zajmowali równinę na pobrzeżu Morza Śródziemnego. Pięć miast filistyńskich było sprzymierzonych, dlatego też solidarnie występowały przeciwko wrogowi. Por. 16,5 itd. 1 S 6,15 n. Filistyni byli ludem walecznym i najlepiej zorganizowanym w Kanaanie. Za czasów śmierci Samuela mieli w swoim posiadaniu nawet Środkową Palestynę. por. 1 S 31,10.
Wszyscy Kananejczycy... Prawdopodobnie te plemiona kananejskie, których posiadłości stykały się bezpośrednio z Filisteą.
Sydończycy… mieszkańcy miasta Sydonu. na północ od Filistei. Hiwici... Prawdopodobnie należy w tym mieiscu rozumieć Hittytów. Por. Rdz 10,15-19. Baal Hermon... Podobny zwrot u Jozuego Zachodnia strona góry Hermon.
Do Hamath.. Hamath miasto hittyckie nad rzeką Orontes, było jednym z głównych miast. Istnieje do dnia dzisiejszego pod nazwą Hama
4Byli oni przeznaczeni do wypróbowania Izraelitów, by można było poznać, czy będą strzec przykazań, które Pan dał ich przodkom za pośrednictwem Mojżesza. 5 Mieszkali więc Izraelici wśród Kananejczyków, Chetytów, Amorytów, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów,(Sdz 3, 4-5)
Byli Oni na próbę. por. w.1. Sześć silnych plemion mieszkających w Palestynie. Do nich często jest jeszcze dodawane siódme, mianowicie: Gergezejczycy.
Hittyci nie byli autochtonami w Kanaanie. Ojczyzną ich była Kappadocja, lecz zajmowali liczne placówki w Palestynie w roli kolonistów aby ułatwiać walkę z Egiptem swego państwa znajdującego się na północy Palestyny. W ostatnich latach wydobyto mnóstwo dokumentów w różnych miejscowościach Syrii, a szczególnie w Bogaz-Keni w Kapadocji, odnoszących się do dziejów hittyckich.
Okazuje się, ze był to naród silny, z którym musiał sit liczyć Egipt, zarówno jak Asyria. Przez walki Hittytów z Izraelitami należy przede wszystkim rozumieć
utarczki z miejscowymi kolonistami.
6żenili się z ich córkami i własne swoje córki dawali ich synom za żony, a także służyli ich bogom. (Sdz 3, 6)
I brali ich córki... Było to zabronione przez Prawo Mojżeszowe. Por. Wj 34,16 Neh 13,25. Przez związki małżeńskie wkradło się bałwochwalstwo do rodzin izraelskich.
7Izraelici popełniali to, co złe w oczach Pana. Zapominali o Panu, Bogu swoim, a służyli Baalom i Aszerom. (Sdz 3, 7)
Rozpoczyna się właściwa historia sędziów, która będzie opowiadana aż do 16,31. Większa część księgi poświęcona sześciu sędziom. Niektórzy z nich posiadali władzę nad całym Izraelem, inni sprawowali urząd częściowy, to jest obejmowali terytorium jednego, lub kilku pokoleń. Służąc Baalom i Aszeroth-..
Baal ogólna nazwa bóstw męskich wśród plemion kananejskich. Zależnie od miejsca, gdzie był czczony, dodawano jeszcze Baalowi jakąś nazwę geograficzną.
Nazwa „Aszeroth” jest liczbą mnogą wyrazu „aszera". Nie jest to imię bogini, które brzmiało Astarta, tudzież Asztare, Asztaroth. Aszera jest to nazwa „gaju względnie miejsca świętego , ogrodzonego słupkami, zwykle na wyżynach przed ołtarzem ofiarnym. W takich aszerah oddawano kult zmysłowej bogini przez uprawianie cudzołóstwa. Jeden z najbardziej poniżających i wstrętnych kultów, z którym tak silnie walczą prorocy hebrajscy.
8I znów zapłonął gniew Pana przeciw Izraelowi. Wydał więc ich w ręce Kuszan-Riszeataima, króla Aram-Naharaim, przeto Izraelici służyli mu przez osiem lat.(Sdz 3, 7)
Kuszan Rzsz'athaim... Prawdopodobnie nie jest to imię własne, lecz opisowe. Dosłownie w hebrajskim oznacza: Podwójną złość etiopska. Króla Mezopotamii..- Por. Rdz 24,10. W bebr. brzmieniu „Aram Naharaim” , dosłownie: Syria dwóch rzek. Greccy dali nazwę Mezopotamia.
9Wołali więc Izraelici do Pana i Pan sprawił, że powstał wśród Izraelitów wybawiciel, który ich wyswobodził - Otniel, syn Kenaza, młodszego brata Kaleba.(Sdz 3, 9)
Wielkie niedole wywoływały w Izraelu refleksie na tle życia religijno-moralnego. Pod wpływem cierpień nawracali się do Boga, prosili o pomoc i często pomocy Bożei doznawali. Sędzia Otniel był współczesnym Jozuego, por. 113 Joz 15,17, dlatego też uwaga podana w 2,10; że gdy zaczęło się bałwochwalstwo, całe pokolenie pamietające Jozuego, wymarło, nie może być rozumiane ściśle.
10Był nad nim duch Pana, i on sprawował sądy nad Izraelem.
Gdy zaś wdał się w bitwę, Pan wydał w jego ręce Kuszan-Riszeataima, króla Aramu, tak iż jego ręka nad nim zaciążyła. 11 Kraj doznawał pokoju przez lat czterdzieści - aż do śmierci Otniela, syna Kenaza. (Sdz 3, 10-11)
Duch Boży spoczął na nim... W tym, zarówno jak i we wszystkich innych miejscach, to określenie wskazuje na wpływ natchnienia Bożego. Człowiek, odczuwający natchnienie Boże, czuł się zdolnym do wykonania zadań, którym w normalnym porządku rzeczy nigdy by nie sprostał. Por. 6,34 11,29 14,6 ,1514 — Wj 31,2. Pod wpływem takiego natchnienia sędziowie występowali do walki, nie bacząc na to, że mają przed sobą daleko silniejszego wroga.
Pod wpływem również tego samego natchnienia autorzy świeci (prorocy, Ewangeliści, Apostołowie itd.) brali pióro do ręki, aby spisać to, co im natchnienie (inspiratio divina) podawało.
Dzięki temu natchnieniu sędzia Otniel pobił owego Kuszan—Risz'athaima, stojącego na czele sprzymierzonych plemion pogańskich i posiadającego siłę niewątpliwie większą od sędziego izraelskiego. Zwycięstwo było walne (w, 11), ponieważ zabezpieczyło Izraelowi spokojne życie przez lat czterdzieści.
Zestawienia opisów poszczególnych sędziów są bardzo do siebie podobne. Po odniesieniu zwycięstwa następował pokój przez tyle, a tyle lat, aż sędzia schodził do grobu. Później znowu na skutek odstępstwa ludu rozpoczyna się nowa niedola i wołanie o pomoc do Boga.
12A Izraelici znów zaczęli czynić to, co złe w oczach Pana, a Pan wzmocnił przeciw Izraelowi Eglona, króla Moabu, ponieważ czynili to, co złe w oczach Pana.(Sdz 3, 12)
Bóg umocnił Eglona„. Charakterystyczne zwroty, często w Księgach Św. spotykane. Oto dla wymierzenie kary, Opatrzność Boża używa również pogan, jako narzędzia kary. Bóg go umocnił, to jest dał mu i pobudził do zbrojnych wystąpień. Jest to pierwsza od czasów Mojżesza walka Moabitów przeciwko Izraelitom. Epizod walki przenosi na wschód m. Martwego (por. 2 Kr 3,24), gdzie na rozległym płaskowyżu mieszkali Moabici.
Wystąpili oni zapewne przeciwko pokoleniom izraelskim, mieszkającym na wschód od Jordan. W czasach późniejszych, jak się okazuje z księgi Rut (r. l), istniały przyjazne stosunki pomiędzy Izraelitami i Moabitami.
13Eglon połączył się z Ammonitami i Amalekitami i podjął wyprawę, pobił Izraela i zdobył Miasto Palm.(Sdz 3, 13)
Ammona i Amaleka... Ammonici na północ od Moabu. Amalekici (Rdz 36,12) są nazwani Edomitami. Było to jedno z plemion Idumei uprawiające życie koczownicze.
Miastem palm... Por. 1,16. Mowa o Jerychu. Można by z tego wnosić, że nie było jeszcze doszczętnie zniszczone (Joz 6,26). Jerycho zajmowało bardzo ważny punkt strategiczny. Zawładniecie tym miastem dawało władzę nad doliną Jordanu.
14Izraelici służyli Eglonowi, królowi Moabu, przez lat osiemnaście.(Sdz 3, 14)
Eglon podbił pokolenia izraelskie, zmuszając je do opłacenia haraczu przez lat 18.
15Wtedy Izraelici wołali do Pana i Pan wzbudził im wybawiciela, Ehuda, syna Gery, Beniaminity, który władał lewą ręką. Izraelici wysłali go z daniną do Eglona, króla Moabu.(Sdz 3, 15)
Na widownię wstępuje nowy sędzia, Ehud, który będzie walczył z Moabitami. Pozbawionego władzy w ręce prawej... Szczegół wymieniony dlatego, aby zwrócić uwagę na częściowe niedołęstwo sędziego, który jednak odnosił zwycięstwa. Myśl jest następująca: nawet tych, którzy w oczach ludzi uchodzą za niezdolnych, Bóg wybiera jako narzędzia mocy i zręczności. Niektórzy wyjaśniają, że może być tutaj mowa o człowieku używającym do miecza zamiast prawej, lewej ręki. To wyjaśnienie jest jednak mniej prawdopodobne.
16Ehud przygotował sobie sztylet o dwóch ostrzach, długi na jeden łokieć, i schował go pod swoimi szatami na prawym biodrze.(Sdz 3, 16)
Miecz obosieczny, używany również na wojnie. Rozmiary tego miecza są nie wielkie, aby wojownik mógł łatwiej działać przy napadach niespodzianych, albo z ukrycia. Miecz umieścił przy prawym boku, aby było poręczniej ściągnąć rewą ręką.
17Złożył więc daninę Eglonowi, królowi Moabu - a Eglon był bardzo otyły.(Sdz 3, 17)
I ofiarował.. Na wschodzie był zwyczaj, że każdy interesant przybywający do osoby piastującej jakąkolwiek władzę musiał przychodzić z darami.
18Oddawszy daninę [Ehud] odesłał ludzi, którzy ją przynieśli,(Sdz 3, 18)
Odesłał ludzi... Dary musiały być dość liczne, i wypadało na panującego. Odesłał ludzi, aby nie mieć świadków przy wykonaniu swoich zamiarów i aby mieć większą swobodę działania. Ehud, jak będzie pokazane nieco niżej, miał zamiar zamordowania Eglona.
19a sam zawrócił od bożków, które były ustawione koło Gilgal, i rzekł: "Królu, mam ci coś powiedzieć w tajemnicy". Król powiedział: "Sza!" - na co wszyscy otaczający go wyszli.(Sdz 3, 19)
Od posągów... Były to prawdopodobnie słupy graniczne, oddzielające terytorium Eglona od terytorium obcego. Tam znajdowała się również straż graniczna.
Wg. w. 26 Ehud. skoro tylko minął ten punkt, czuł się bezpiecznym. Słupy musiały posiadać wizerunki, dla tego LXX i V. nazywa je rzeźbami. Targum mówi o kamieniołomach. Eglon przebywał w Jerycho, odległość wynosząca ok. 3 kil. pomiędzy Jerycho a Gilgal była dla Ehuda najniebezpieczniejszą.
Tajemnicę... Eglon zaciekawiony tajemnicą przyjmuje Ehuda. Ehud, jako przywódca plemion, mógł wzbudzać ze strony Eglona zaciekawienie. Mógł się spodziewać chęci Ehuda przyłączenia się do Eglona itp. Cisza... To znaczy, że wszyscy obecni mają się usunąć.
20Ehud podszedł do niego. Król przebywał w letniej górnej komnacie, której używał dla siebie. "Mam dla ciebie, królu, słowo od Boga!" - rzekł do niego Ehud, na co ten podniósł się ze swego tronu.(Sdz 3, 20)
Siedział w swej górnej komnacie letniej... Na płaskich dachach domów wschodnich ustawiano rodzaj altany zamkniętej. Taki gabinet, jako odosobniony, to jest nie mający połączenia z innymi pokojami, był używany do tajnych narad (2 S 18,13), albo też do modlitwy 2 Krl 1,2 Tob 3,12).
…Mam do ciebie słowo Boże... W tym miejscu to samo, co rzecz niezmiernej wagi. Eglon podniósł się z krzesła aby się przywitać z Ehudem.
21Wtenczas Ehud sięgnął lewą ręką po sztylet, który schował na prawym biodrze, i utopił go w jego brzuchu. 22 Rękojeść wraz z ostrzem weszła do wnętrzności i utkwiła w jego tłuszczu, gdyż [Ehud] nie wydobył sztyletu z brzucha i <wyszedł...>(Sdz 3, 21-22)
Wyciągnąwszy swą lewą rękę... Ruch lewą ręką nie wywołał podejrzenia ze strony Eglona.
Morderstwo popełnione w sposób skrytobójczy, choćby na wrogu, nigdy nie może być obronione. Etyka chrześcijańska bez żadnych zastrzeżeń taki czyn potępia.
Zapatrywania w starożytności na sposób prowadzenia wojny, zarówno jak ustosunkowania się do tyrana, różniły się od poglądów współczesnych. W czasach, o których mowa, cały ciężar wojny, spoczywał na głównodowodzącym. Jeżeli ów dowodzący zginął, uważano wojnę za przegraną na niekorzyść tej strony, która utraciła dowódcę. Tym się też tłumaczy, że używano wszelkich sposobów i nie przebierano w żadnych zabiegach, byleby tylko zgładzić króla. czyli głównodowodzącego, gdyż podówczas osiągano pełne zwycięstwo. Tymi samymi poglądami kierowano się w odniesieniu do tyrana.W. 22. Cios, jak się okazuje z tych słów, był śmiertelny.
23Następnie Ehud wyszedł przez ganek, zamknął za sobą drzwi komnaty i zasunął rygle.(Sdz 3, 22)
Po czym Ehud wyszedł„. Rezydencja Eglona była otoczona kolumnadą, czyli przysionkami, w Których zwykle oczekiwali zgłaszający Się na posłuchanie. Król moabicki nie był strzeżony, gdyż nie spodziewano się podstępu.
Dla Ehuda była to okoliczność bardzo pomyślna, że nie zastał w kolumnadzie nikogo. Mógł się oddalić i uciekać do Gilgal, gdzie się znajdowały słupy graniczne. Przedostanie się na własne terytorium, kryło go przed zemstą.
24Po jego odejściu nadeszli słudzy i spostrzegli, że drzwi letniej komnaty są zaryglowane. Mówili więc do siebie: "Z pewnością chce okryć sobie nogi w letniej komnacie".(Sdz 3, 24)
Swą potrzebę... Dosłownie w oryginale: Zasłonięty (będąc) na własnych nogach. Jest to eufemizm określający załatwienie naturalnej potrzeby. To przekonanie było powodem do zwłoki w otwarciu komnaty, co było jednocześnie wielce korzystnym dla Ehuda, oddalającego się szybko do swoich ludzi.
25Czekali długo, aż się zaczęli niepokoić, dlaczego nie otwiera drzwi letniej komnaty. Wreszcie wziąwszy klucz otworzyli, a oto pan ich leżał martwy na ziemi.(Sdz 3, 25)
Po długim oczekiwaniu zniecierpliwieni otworzyli komnatę i zbrodnia się wykryła.
26Gdy oni czekali, Ehud uciekł, przeszedł koło bożków i bezpiecznie wrócił do Hasseira.(Sdz 3, 26)
Ehud tymczasem uciekł do Seira. Miejscowość nieznana. Prawdopodobnie w górach efraimskieh.
27Wróciwszy, zatrąbił w róg na górze Efraima. Izraelici zeszli z góry, a on na ich czele.(Sdz 3, 27)
Bezzwłocznie powiadomił swoich ludzi o zabójstwie i przy pomocy trąb ogłosił wojnę przeciwko Moabowi.
28"Pójdźcie ze mną! - rzekł do nich - albowiem Pan wydał waszych wrogów, Moabitów, w wasze ręce". Poszli za nim, odcięli Moabitom bród na Jordanie i nie pozwalali nikomu przejść. 29 W tym czasie pobili około dziesięciu tysięcy Moabitów, wszystkich co silniejszych i waleczniejszych, tak że nikt nie uszedł. 30 W tym dniu Moab został poniżony pod ręką Izraela i odtąd żył kraj w spokoju przez lat osiemdziesiąt. (Sdz 3, 28-30)
A obsadziwszy brody Jordana... Pierwszym krokiem w rozpoczętej wojnie było obsadzenie brodów Jordanu, aby uniemożliwić Moabitom znajdującym się po
prawej stronie Jordanu przejście przez rzekę i połączenie się ze swoimi. Odciąwszy w ten sposób drogę, mogli skutecznie walczyć przeciwko załodze moabickiej, znajdującej się w Jerychu.
Około dziesięciu tysięcy.. Cyfra okrągła, niekoniecznie powinna brana w znaczeniu ścisłym, w każdym razie, że pobili bardzo wielu. Silnych„. Niektóre przekłady mają: "machetas - bellatores - żołnierzy.
Było ta walne zwycięstwo, bo zapewniło Izraelowi spokój na okres dwóch pokoleń. Przeciętnie wiek jednego pokolenia liczono na czterdzieści lat.
LIT: http://iktotuzmysla.salon24.pl/604208,historycznosc-i-logika-ksiegi-sedziow-po-prostu-powala
