Na chwilę przeskoczmy z księgi Sędziów do Księgi Daniela, o kilkaset lat do przodu. Wszyscy wiedzą, o kogo chodzi. Żydzi w niewoli babilońskiej po upadku państwa.
Księga Daniela zawiera słynne opowieści o bohaterach, ludziach nieugiętej wiary. Moc Boża obroniła ich przed prześladowaniami pogańskich królów. Sam Daniel nie doznał najmniejszej krzywdy w jaskini lwów, a jego trzech przyjaciół wyszło cało z rozpalonego pieca...
Równie sławna jest inna opowieść - o wypisanych na ścianie słowach. Jej popularność sprawiła, że zwroty Uczta Baltazara i Mane, tekel, fares" stały się przysłowiowe.
1Król Baltazar urządził dla swych możnowładców w liczbie tysiąca wielką ucztę i pił wino wobec tysiąca [osób]. 2 Gdy zasmakował w winie, rozkazał Baltazar przynieść srebrne i złote naczynia, które jego ojciec, Nabuchodonozor, zabrał ze świątyni w Jerozolimie, aby mogli z nich pić król oraz jego możnowładcy, jego żony i nałożnice. 3 Przyniesiono więc złote i srebrne naczynia zabrane ze świątyni w Jerozolimie; pili z nich król, jego możnowładcy, jego żony i jego nałożnice. 4 Pijąc wino wychwalali bożków złotych i srebrnych, miedzianych i żelaznych, drewnianych i kamiennych.(Dn 5, 1-4)
Król Babilonu, Baltazar, wydal dla możnowładców ucztę, podczas której jedzono i pito ze złotych i srebrnych naczyń zrabowanych ze świątyni jerozolimskiej.
W pewnej chwili pojawiła się ręka.
Ręka napisała na ścianie słowa, które zdawały się nie mieć sensu: MENE MENE, TEKEL, PARSIN.
5W tej chwili ukazały się palce ręki ludzkiej i pisały za świecznikiem na wapnie ściany królewskiego pałacu. Król zaś widział piszącą rękę. 6 Twarz króla zmieniła się, myśli jego napełniły się przerażeniem, jego stawy biodrowe uległy rozluźnieniu, a kolana jego uderzały jedno o drugie. 7 Zakrzyknął król, by wprowadzono wróżbitów, Chaldejczyków i astrologów. Zwrócił się król do mędrców babilońskich i rzekł: "Każdy, kto przeczyta to pismo i wyjaśni mi je, ma być odziany w purpurę i złoty łańcuch na szyję i ma panować w moim kraju jako trzeci".
8 Przystąpili więc wszyscy mędrcy królewscy, ale nie mogli odczytać pisma ani podać wyjaśnienia królowi. 9 Wtedy Baltazar przeraził się bardzo i kolor jego twarzy zmienił się, a jego możnowładców ogarnęło zmieszanie. 10 Królowa weszła, na skutek słów króla i możnowładców, do sali biesiadnej. Odezwała się królowa i rzekła: "Królu, żyj wiecznie! Nie lękaj się swoich myśli i niech kolor twej twarzy nie ulega zmianie! 11 Jest w twoim królestwie mąż posiadający ducha świętych bogów: w czasach twego ojca znaleziono w nim światło rozumu i mądrość podobną do mądrości bogów. Ojciec twój, król Nabuchodonozor, ustanowił go zwierzchnikiem wykładaczy snów, wróżbitów, Chaldejczyków i astrologów, 12 ponieważ stwierdzono u Daniela, któremu król nadał imię Belteszassar, nadzwyczajnego ducha, wiedzę i rozwagę, umiejętność wykładania snów, wyjaśniania rzeczy zagadkowych i rozwiązywania zawiłych. Każ więc zawołać Daniela, a on ci wskaże znaczenie".
Królewscy uczeni na darmo usiłowali je odczytać. Sprowadzono Daniela. który natychmiast pojął sens napisu, objaśnił go królowi i zapowiedział rychły kres jego panowania. Jak się wydaje, słowa na ścianie dotyczyły jednostek monetarnych wag.
Daniel potraktował napis, jako pewną grę słów, posługując się przyjętą wśród Babilończyków metodą interpretacji dawnych ksiąg, za pomocą, których usiłowali oni przepowiadać przyszłość.
13Wtedy przyprowadzono Daniela przed króla. Król odezwał się do Daniela: "Czy to ty jesteś Daniel, jeden z uprowadzonych z Judy, których sprowadził <z Judy> król, mój ojciec? 14 Słyszałem o tobie, że posiadasz boskiego ducha i że uznano w tobie światło, rozwagę i nadzwyczajną mądrość. 15 Przyprowadzono do mnie mędrców i wróżbitów, by odczytali to pismo i podali jego znaczenie. Oni jednak nie potrafili podać znaczenia sprawy. 16 Słyszałem zaś o tobie, że umiesz dawać wyjaśnienia i rozwiązywać zawiłości. Jeśli więc potrafisz odczytać pismo i wyjaśnić jego znaczenie, zostaniesz odziany w purpurę i złoty łańcuch na szyję i będziesz panował jako trzeci w królestwie".
17 Wtedy odezwał się Daniel i rzekł wobec króla: "Dary swoje zatrzymaj, a podarunki daj innym! Jednakże odczytam królowi pismo i wyjaśnię jego znaczenie. 18 Królu, Najwyższy Bóg dał twemu ojcu, Nabuchodonozorowi, królestwo, wielkość, chwałę i majestat. 19 Z powodu wielkości mu udzielonej wszystkie ludy, narody i języki odczuwały bojaźń i drżały przed nim. Zabijał, kogo chciał, i pozostawiał przy życiu, kogo chciał; kogo chciał, wywyższał, a kogo chciał, poniżał. 20 Gdy jednak jego serce uniosło się [pychą], a jego duch utrwalił się w hardości, złożono go z królewskiego tronu i odebrano mu chwałę. 21 Wypędzono go spośród ludzi, jego serce upodobniło się do serca zwierząt, i przebywał z dzikimi osłami. Żywiono go jak woły trawą, jego ciało zaś zwilżała rosa z nieba, dopóki nie uznał, że Najwyższy Bóg panuje nad królestwem ludzi i że kogo chce, ustanawia nad nimi. 22 Ty zaś, jego syn Baltazar, nie uniżyłeś swego serca, mimo że wiedziałeś o tym wszystkim, 23 lecz uniosłeś się przeciw Panu nieba. Przyniesiono do ciebie naczynia Jego domu, ty zaś, twoi możnowładcy, twoje żony i twoje nałożnice piliście z nich wino. Wychwalałeś bogów srebrnych i złotych, miedzianych, żelaznych, drewnianych i kamiennych, którzy nie widzą, nie słyszą i nie rozumieją. Bogu zaś, w którego mocy jest twój oddech i wszystkie twoje drogi, czci nie oddałeś. 24 Dlatego posłał On tę rękę, która nakreśliła to pismo.(Dn 5, 13-24)
„Mene (liczba) - Bóg obliczył twoje panowanie i ustalił jego kres.
Tekel (waga) - zważono cię na wadze i okazałeś się zbyt lekki.
Parsin (podziały) - twoje królestwo uległo podziałom; oddano je Medom i Persom" (Księga Daniela 5, 26-28).
25A oto nakreślone pismo: mene, mene, tekel ufarsin. 26 Takie zaś jest znaczenie wyrazów: Mene - Bóg obliczył twoje panowanie i ustalił jego kres. 27 Tekel - zważono cię na wadze i okazałeś się zbyt lekki. 28 Peres - twoje królestwo uległo podziałowi; oddano je Medom i Persom". 29 Wtedy na rozkaz Baltazara odziano Daniela w purpurę, nałożono mu na szyję złoty łańcuch i ogłoszono, że ma rządzić jako trzeci w państwie. 30 Tej samej nocy król chaldejski Baltazar został zabity.
Proroctwo się sprawdziło. Starożytni historycy piszą, że władca perski Cyrus zawrócił bieg Eufratu i wprowadził swych żołnierzy wyschniętym łożyskiem rzeki do obwarowanego Babilonu.
Uczta Baltazara stała się słynna. Malowali ją wielcy artyści, między innymi Rembrandt van Rijn, sir William Walton ułożył o niej słynne oratorium. A-tymczasem nigdzie poza Księgą Daniela nie ma wzmianki o królu Baltazarze. W rezultacie część uczonych głosiła, że cała historia jest tylko legendą wymyśloną, by dodać odwagi Żydom walczącym w II wieku przed Chr. o niepodległość. Twierdzili wręcz, że cała Księga Daniela została napisana dopiero wówczas i nie ma żadnych podstaw historycznych. Domniemany król Baltazar byłby tylko jedną więcej fikcyjną postacią wprowadzoną przez autora.
Pewien wybitny uczony niemiecki napisał w komentarzu do Księgi Daniela wprost. że Baltazar jest po prostu dziełem wyobraźni jej autora. Komentarz ten opublikowano w 1850 roku.
W 1854 brytyjski konsul badał starożytne ruiny w Iraku dla Muzeum Brytyjskiego. W trakcie prac wykopaliskowych odsłonięte wielką wieżę z cegły mułowej. Stanowiła ona część górującej nad miastem świątyni boga księżyca. Wśród ruin znaleziono kilka glinianych cylindrów o długości około 10 cm. Na każdym z nich znajdowało się około sześćdziesięciu linijek babilońskiego pisma klinowego.
Konsul zabrał znalezisko do Bagdadu, gdzie odczytał je jego starszy kolega, którym, tak się szczęśliwie złożyło, był sir Henry Rawlinson, jeden z uczonych, którzy rozszyfrowali pismo klinowe. Rawlinson natychmiast docenił wartość odkrycia.
Inskrypcje spisano między 555 a 539 rokiem przed Chr. na polecenie babilońskiego króla Nabonida. Król odnowił wieżę świątyni, a gliniane cylindry upamiętniały ten fakt. Inskrypcje dowiodły, że zrujnowana wieża była świątynią miasta Ur. Tekst zawierał modlitwę z prośbą o długie życie i dobre zdrowie Nabonida i jego najstarszego syna. Jego imię, wyraźnie zapisane. brzmiało Belszazzar (czyli Baltazar).
Tak znaleziono niezbity dowód na istnienie wybitnej osobistości imieniem Baltazar, a zatem Baltazar nie był wyłącznie wytworem czyjegoś umysłu. Modlitwa określała go jednak, jako księcia i następcę tronu. Od 1854 roku znaleziono więcej dokumentów babilońskich, w których pojawia się Baltazar. We wszystkich nazywano go jednak księciem lub następcą tronu, nie zaś królem.
Z innych świadectw wynikało jasno, że Nabonid był ostatnim królem Babilonu. Baltazar nigdy nie zasiadał na tronie. Większość uczonych uznała, więc, że autor Księgi Daniela nazwał go królem omyłkowo, choć pomyłka ta nie była aż tak poważna, jak sądzono wcześniej.
A jednak nawet taka interpretacja nie musi być ostateczna. Część badaczy zwróciła uwagę na nagrodę obiecaną Danielowi przez Baltazara za odczytanie tajemniczego napisu na ścianie:
Jeśli więc potrafisz odczytać pismo i wyjaśnić jego znaczenie, zostaniesz odziany w purpurę i złoty łańcuch na szyję i będziesz panował jako trzeci w królestwie. (Księga Daniela 5,16).
Jeśli Baltazar był królem, to, czemu Daniel nie miałby stać się drugą osobą w państwie, jak Józef w Egipcie? Lecz jeśli ojciec Baltazara żył, wówczas drugą osobą w państwie był on i dlatego mógł oferować Danielowi wyłącznie trzecie miejsce.
Teksty babilońskie potwierdzają taką interpretację. Jak z nich wynika, Nabonid był władcą ekscentrycznym. Choć nie odrzucał wiary w bogów, nie odnosił się do nich w powszechnie przyjęty sposób i wykazywał ogromne zainteresowanie bogowi księżyca czczonemu w innych miastach Ur i Charanie.
Kilka lat swego panowania spędził poza Babilonem w odległej oazie Teima w północnej Arabii. W tym czasie w Babilonie rządził Baltazar. Jak stwierdza pewien dokument, „Nabonid powierzył mu władzę królewską.
Skoro tak było, to wydaje się całkiem dopuszczalne, by w nieoficjalnych źródłach, takich jak Księga Daniela, nazywano Baltazara królem. Nawet, jeśli nie był, formalnie rzecz biorąc, królem, to sprawował królewską władzę, a szczegółowe rozróżnienia stanowiłyby tylko niepotrzebną komplikację.
Cylindry z Ur ani inne teksty babilońskie nie mówią o uczcie Baltazara". Mówią jednak o nim samym. Dowodzą, że autor Księgi Daniela nie opowiadał bajek. A skoro trafnie przedstawił drobne szczegóły, to trzeba równie uważnie wysłuchać jego przesłania: Bóg panował nad biegiem wydarzeń. I nawet w wypadku królów, Bóg od początku wiedział, jaki będzie koniec.
