Rozdziały 17 i 18 Księgi Sędziów-zgorszenie goni zgorszenie!

¹W górach Efraima był człowiek imieniem Mikajehu. ² Rzekł on do swojej matki: "Tysiąc sto [syklów] srebra, które ci ukradziono i z powodu których przeklinałaś i mówiłaś tak, iż słyszałem - oto srebro to jest u mnie, to ja właśnie je wziąłem". I rzekła jego matka: "Niech syn mój będzie błogosławiony przez Pana!" ³ Zwrócił więc swej matce tysiąc sto [syklów] srebra, na co rzekła matka: "Zaprawdę, srebro to poświęciłam Panu; z ręki mojej [jest ono przeznaczone] dla mego syna, aby z niego uczyniono posążek rzeźbiony i ulany z metalu. Oto teraz ci je oddaję". ⁴ Ale on zwrócił owo srebro swojej matce. Matka zaś wziąwszy [dwieście] syklów srebra, dała je złotnikowi. On zaś uczynił z nich posążek rzeźbiony i ulany z metalu, który był potem w domu Mikajehu. ⁵ Mika miał u siebie sanktuarium, następnie sprawił efod i terafim oraz wprowadził jednego ze swych synów w czynności kapłańskie, tak że był dla niego kapłanem. ⁶ Za dni owych nie było króla w Izraelu i każdy czynił to, co było słuszne w jego oczach. (Sędz 17,1-6)

Wers 2. Matka owego Mikhaja dowiedziawszy się, że pieniądze zabrał syn, uważała je za odzyskane i dlatego wyraziła swoją radość. Straciwszy te pieniądze rzuciła przekleństwo na złodzieja (Kpł 5,1). Przekonawszy się, że posiada je syn, cofa przekleństwo, zamieniając je na błogosławieństwo.

3. I zwrócił... W opisie istnieją pewne niedomówienia. Syn, zabrawszy pieniądze matce, musiał być przez pewien czas nieobecny. Powróciwszy i dowiedziawszy się, że matka rzuciła przekleństwo, przyznaje się, ze te pieniądze on posiada. Poświęciłam„ Z tego by wynikało, że ofiarowała tę sumę na cele religijne dopiero wtedy, gdy się dowiedziała, że pieniądze znajdują się w posiadaniu syna.

Obraz rzeźbiony i lity. Rzeźb odnosi się do z drzew…odlanie do metalu Chodzi tutaj o wizerunki bóstw wbrew Mojżeszowemu. Uwaga niniejsza wskazuje, jak bardzo się zakorzeniło bałwochwalstwo w rodach izraelskich

4. Część tych pieniędzy od razu była przeznaczona na kupo posążków wyobrażających bóstwa pogańskie, względnie Jahwe, choć to było zabronione

5 Reszta pieniędzy była poświęcona na sprawienie innych przedmiotów potrzebnych do kultu, jak efod i terafim. Co do efod por. Sędz 8,27 co do terafim Rdz 31,19. Efod był częścią ubioru arcykapłańskiego, tutaj wszakże służył kultowi pogańskiemu. Poświęcając go na kapłana.. Prawdopodobnie Mikhaia użył rytu przepisanego przez Mojżesza (Wj 29,9-24), czyni to jednak bezprawnie.

6 Każdy czynił…. Smutny stan ówczesnego społeczeństwa nie tylko pod względem religijnym, również i politycznym. W kraju musiała panować anarchia. Każdy czynił to, co mu się podobało. Nie było króla. Jeszcze trzy razy można spotkać tę samą uwagę: 18,1; 19,1; 21,25 Nie było króla czyli władzy centralnej, która by posiadała piecze nad całością spraw tak politycznych, jak i religijnych. Uwagi powyższe musiały być niewątpliwie dołączone o księgi za czasów królewskich, a zwłaszcza za panowania króla godnego, którego rządy oceniano dla kraju, jako zbawienne. Uwaga, co do osobistych napomyka zdaje się Pwt 12,8 tylko tym miejscu w znaczeniu ujemnym.

 

⁷Był pewien młody człowiek w Betlejem judzkim, z pokolenia <Judy>. Był on lewitą i mieszkał tam jako przybysz. ⁸ Człowiek ten opuścił miasto Betlejem w Judzie, aby zamieszkać jako przybysz tam, gdzie mu się przytrafi. Podróżując doszedł aż do góry Efraima, do domu Miki. ⁹ Wtedy Mika rzekł do niego: "Skąd przychodzisz?" Odpowiedział mu: "Jestem lewitą z Betlejem judzkiego i szukam miejsca, aby zamieszkać". ¹⁰ "Zostań u mnie - rzekł do niego Mika - i bądź mi ojcem i kapłanem, za to dam ci każdego roku dziesięć srebrników, gotowe szaty i wyżywienie". <Lewita poszedł z nim>. ¹¹ Spodobało się owemu lewicie zamieszkać z tym mężem i młody ów człowiek stał się dla niego jakby jednym z jego synów. ¹² Mika wprowadził w czynności kapłańskie owego lewitę, tak że ów młodzieniec był dla niego kapłanem i mieszkał w domu Miki. ¹³ Rzekł wówczas Mika: "Teraz wiem, że mi Pan będzie błogosławił, gdyż mam lewitę za kapłana". (Sędz 17, 7-13)

 

Wers 7. Z Betlejem judzkiego.. dwa miasta tej samej nazwy w Palatynie. Jedno Betlejem w pobliżu Nazaretu, a drugie pokoleniu Judy, na południe od Jerozolimy, Tułaj jest mowa o tym drugim. Z rodu Judy. Wyrażenie dość niejasne. Niewątpliwieodnosi się do Betlejem, które to miasto znajdowało się w rodzie, czyli w pokolenia Judy; nie może się odnosić do młodzieńca, który był lewitą, a więc nie mógł być członkiem pokolenia. Judy, lecz Lewiego. Lewici mieszkali w Betlejem, por. Joz 21^M?. To mia­sto było zarezerwowane dla kap­łanów, nie znaczy to, aby tam nie mieszkali członkowie pokolenia Judy. Lewici mieszkali więc pomiędzy Judejczykami.

8 Gdzie się przytrafi... Kapłani nie posiadali dostatecznego utrzy­mania, ponieważ, jak można dowiedzieć z ksiąg późniejszych (Neh 13,10-11), dziesięciny na rzecz ka­płanów były oddawane nieregu­larnie, albo też wcale nie były uiszczane, więc kapłani przenosili się na inne miejsce w celu znalezienia lepszych warunków dożycia.

9. Przybywa do domu Mikhai (Miki).

10. Będziesz mi ojcem i kapła­nem... Dwa tytuły dla uszanowa­nia. Był kapłanem z pochodzenia; obowiązki, więc kapłańskie miał spełniać w domu Mikhai. Kapła­nom dla uszanowania dodawano tytuł ojca. Widać to we wszystkich religiach antycznych. Mikhaja był w trakcie organizowania kul­tu religijnego, zjawienie się kapłana było mu bardzo na rę­kę. Dziesięć srebrników... Suma bardzo skromna, bo tylko 28 zł. 30 w złocie. Pieniądz wszakże w owych czasach posiadał daleko większą wartość.

11. Lewita pozostał w domu Mikhai i wywiązał się pomiędzy ni­mi stosunek serdeczny jakby sy­nowski. W tekście hebr. imię owe­go męża jest pisane w formie podwójnej: pełnej. Mikhaja (Mikhaja-hu) i skróconej; Mikha. W prze­kładzie zachowano wszędzie formę pełną.

12. Dał pełnomocnictwo... Za­ufał całkowicie owemu lewicie, który jednak wkrótce, nadużył tego zaufania. Za kapłana... Sprawował obowiązki kapłańskie niegodziwie, wprowa­dzając do kultu Boga również kult bałwanów pogańskich.

13.Teraz wiem... Kult zaprowa­dzony przez Mikę nie był cał­kowicie pogański. Pragnął czci; Jahwę, wskutek wszakże słabego uświadomienia religijnego, łączył on kult Jahwe z pogańskim kultem.

 

¹W tym czasie nie było króla w Izraelu, toteż pokolenie Dana szukało sobie podówczas ziemi na mieszkanie, gdyż aż do tego dnia nie została mu wydzielona ziemia wśród pokoleń izraelskich. ² Wyprawili więc synowie Dana z granic swoich z pokolenia swego pięciu mężów, mężów walecznych z Sorea i Esztaol, aby przeszukiwali i badali ziemię. Rzekli do nich: "Idźcież, a przebadajcie ziemię!" Przyszli więc na górę Efraima, aż do domu Miki, i tam przenocowali. ³ Gdy byli blisko domu Miki, poznali głos młodego lewity i zboczywszy tam z drogi, zapytali go: "Któż cię tu sprowadził? Co ty tu robisz? Co tu jest dla ciebie?" ⁴ Odpowiedział im: "Tak a tak postanowił Mika co do mojej osoby, najął mnie, abym służył u niego jako kapłan". ⁵ "Zapytaj wobec tego Boga o radę - odpowiedzieli mu - abyśmy poznali, czy podróż, którą podjęliśmy, poszczęści się nam". - ⁶ "Idźcie w pokoju - odpowiedział im kapłan - gdyż podróż, którą podjęliście, jest pod opieką Pana". ⁷ Odeszło więc owych pięciu mężów i przybyli do Lajisz, gdzie ujrzeli lud tam osiadły, mieszkający bezpiecznie na sposób Sydończyków, spokojny i ufny, gdyż nie było nikogo, kto by napadał na ich ziemię ani się pokusił o ich królestwo. W dodatku Sydończycy byli daleko i nie utrzymywali żadnych stosunków z Aramem. ⁸ Wrócili więc do swoich braci, do Sorea i Esztaol, a ci zapytali ich: "Cóż nam przynosicie?" ⁹ "Wstańcie, a wyruszymy przeciwko nim - rzekli - widzieliśmy bowiem ziemię, która jest bardzo dobra. Czemu siedzicie tu nie dbając o nic? Nie wahajcie się wyruszyć, aby zdobyć tę ziemię. ¹⁰ Gdy tam dotrzecie, znajdziecie lud bez obrony i ziemię przestronną. Pan dał wam w ręce miejsce, któremu nie brakuje niczego, co tylko można mieć na ziemi".(Sędz 18, 1-10)

R. 18. 1. W tym czasie niebyło I króla... zob. 17,6. Redaktor, opracowujący ten dodatek, umieścił tę uwagę;, aby lepiej mogły być zrozumiane opisywane przezeń wyda­rzenia, Pokolenie Dana szukało…Pierwotnie pokolenie Dana życzy­ło sobie uzyskać dział w połud­niowej Palestynie. Przy podziale istotnie otrzymało (Joz 1940-41') wciśnięte pomiędzy Cora i Esthaol. Wypierane stopniowo przez cudzoziemców, poczuło się zagrożone w swoich posiadłościach, dlatego też postanowiło szukaj odpowied­niego terytorium w innych czę­ściach kraju. Nie było aż do tego dnia... To znaczy na skutek niemożności utrzymania wyznaczone­go uprzednio terytorium, nie mieli wyznaczonego nowego, sami więc musieli się o takie starać.

2. Pięciumężów,.. To znaczy wywiadowców. To same czynił ongiś Mojżesz, zarówno jak Jozue. Z Cora... Tam, gdzie do tego cza­su mieszkali.

3.Poznali głos młodzieńca le­wity.. Są opuszczone niektóre szczegóły z rozmowy przy spotkaniu, Rozmawiając z nim, do­wiedzieli sie, że jest kapłanem- Byli zaciekawieni skąd się wziął w tych stronach, skoro jego miej­scem rodzinnym jest Betlejem. Zadali mu pytania, chcąc się, do­wiedzieć, co go skłoniło do przybycia na to miejsce. Co tutaj masz... To jest, jakie są tutaj two­je czynności. Możliwe, ze owi wywiadowcy spostrzegli, że w domu Miki nie jest zachowany czy­sty kult Jahwe, stąd tym więk­sze zaciekawienie, jaką rolą mo­że spełniać kapłan. Rozmowa była prowadzona w tak ożywiany spo­sób, bo jak się okaże niebawem (w. 5), sami mieli w tym własny interes, chcąc usłyszeć z ust ka­płana przepowiednię odnośnie do swojego przedsięwzięcia.

4. To i otwo... Prawdopodobnie redaktor pragnie skrócić opisużył lego wyrażenia. Jest to hebraizm i oznacza jakbyśmy po­wiedzieli: dał mi wszystko, co jest potrzeba, do utrzymania.

5.Zapytaj się,.. Mając przed so­bą kapłana, chcieli się dowiedzieć niezawodnie przy użyciuurim i tummim czy ta droga im się poszczęści. Co do urim, zob. Wj 28, 30.

6.Idźcie w pokoju— Odpowiedź wypadła pomyślna. Ich zamierzenia zostaną uwieńczone dobrym wynikiem. Przepowiednia się spełniła.

7.Przybyli do Laisz... U Jozuego (19⁴⁷) miasto nosi nawę Le­szem. W czasach późniejszych da­no mu nazwę Dan, zob. w. 29 i 20¹. Leży już u stóp Libanu, nie­daleko źródeł Jordanu, od Sydo­nu jest odlegle przeszło 60 km. Jest to najdalej wysunięte miasto na północy Palestyny.Mieszkający w spokoju... Tekst hebr. dziś nie jasny, nie zgadza się z następny mi wyrazami, że nie było tych, co dzierżyli władzę. W greckich manuskryptach zamiast „w kraju", jest użyty wyraz «Syria". Heb. Adam jest -zastąpione przezAram—Syria Biorąc: ten tekst za prawdziwy, wynikałoby, że miasto Laisz zależało od Damaszku, czyli władza centralna była jeszcze wię­cej oddalona, aniżeli Sydon. Myśl wypowiedziana w w. 7 prawdopodobnie jest następująca: Miasto Laisz jest zbytnio odda­lone od swej centrali. Nie jest bronione, ani. też posiłków nie może w krótkim czasie otrzymać, dzięki temu łatwo będzie nim za­władnąć.

9.W tej samej myśli była udzie­lona odpowiedź przez wywiadow­ców, gdy powrócili do swojego pokolenie. Nie ma się co namy­ślać, tylko wyruszyć i zawładnąć miastem.

10. Kraj jest obszerny... Cały okręg, którego Laisz było stolicą. Ziemia jest urodzajna; okręg wy­starczy dla pokolenia Dana.

 

¹¹Wyruszyło więc stamtąd, z pokolenia Dana, z Sorea i Esztaol, sześciuset mężów uzbrojonych do boju. ¹² Będąc w drodze rozbili swój obóz przy judzkim Kiriat-Jearim. Oto dlaczego jeszcze po dziś dzień miejsce to nazywa się Obozem Dana. Znajduje się ono na zachód od Kiriat-Jearim. ¹³ Stamtąd ruszyli na górę Efraima i przyszli do domu Miki. ¹⁴ Pięciu zaś owych mężów, którzy się wywiadywali o ziemię Lajisz, odezwało się do swych braci mówiąc: "Wiecie, że w [jednym] z tych domów znajduje się efod i terafim oraz posążek rzeźbiony i ulany z metalu? Wiecie więc, co macie czynić". ¹⁵ Schodząc wstąpili do domu młodego lewity, do domu Miki i pozdrowili go. ¹⁶ Podczas gdy sześciuset uzbrojonych do boju stało u progu - byli oni spośród Danitów - ¹⁷ pięciu owych mężów, którzy wywiadywali się o kraj, weszło do wnętrza, wzięło posążek rzeźbiony wraz z efodem i terafim oraz posążek ulany z metalu. A kapłan stał na progu u drzwi razem z owymi sześciuset mężami uzbrojonymi do boju. ¹⁸ Ci więc, wszedłszy do wnętrza domu Miki, wzięli posążek rzeźbiony wraz z efodem i terafim oraz posążek ulany z metalu, na co rzekł do nich kapłan: "Cóż wy robicie?" ¹⁹ Odpowiedzieli mu: "Milcz! Przyłóż rękę do ust i pójdź z nami. Będziesz dla nas ojcem i kapłanem. Czyż nie lepiej ci być kapłanem całego pokolenia i rodu izraelskiego aniżeli w domu jednego człowieka?" ²⁰ Uradowało się na te słowa serce kapłana. Wziąwszy więc efod, terafim, rzeźbiony posążek <i posążek ulany z metalu>, przyłączył się do oddziału. (Sędz 17,11-20)

11.Sześćset ludzi... Por 20⁴⁷. Uderza niezwykle skromna liczba ludzi, gdy się porówna z innymi hufcami wystawianymi przez po­szczególne pokolenia, zob. 20¹⁵-¹⁷, albo: 15,15 l6,27. Liczba zdaje się odpowiadać prawdzie. Część męż­czyzn, zdolna do walki, musiała pozostać na starych siedzibach, choć należy przypuszczać, że na podbój Laisz wyruszyły siły prze­ważające.

12.Kiriath –Jearim...Zob. 1 S 62¹ 7¹ n. Leży przy drodze z Je­rozolimy do Liddy, to jest na za­chód od Jerozolimy 13 kil. Dzi­siaj nazywa się Abu-Gosz.Maha- ne-Dan,znaczy; obozy Dana. Nie były one w Kiriath, tylko obok niego.

13 Droga prowadziła tym sa­mym szlakiem, którym szli owi wywiadowcy.

14.Efod i terafim...Pokolenie Dana, udające się na podbój i objęcie w posiadanie nowej prowincji, było pozbawione przedmiotów kultu religijnego, zarówno jak i kapłanów. Wywia­dowcy poddają myśl ogółowi i są pewni, jaka będzie odpowiedź. Chodziło o zrabowanie tych przed­miotów i uprowadzenie ze sobą kapłana.

15.Skoczyli tam-Otrzymaw­szy instrukcję od ogółu, skwapli­wie udali się pospiesznie do do­mu Miki, aby wykonać już uprze­dnio powzięte plany.

Stanęło u wejścia do bra­my.-Stanowisko zajęte przez hu­fiec zbrojny, świadczy wyraźnie jakie zlecenia otrzymali owi szpie­dzy, co weszli do domu Miki.

16.Z opisu wynika, że kapłan zdradził swego chlebodawcę, sto­jąc u wejścia do bramy wrazzHufcem uzbrojonym.

17.Co wg robicie?.Z dalszego opisu wynika, ze nie była to szczera obrona ze strony kapłana». Wg. w. 17 kapłan był przy bramie, według zaś w. 18, znajdował się w swym sanktuarium, zbudowanym przez Mikę. Można, to zrozumieć w ten sposób, że ów kapłan stał przy bramie w chwili, gdy hufiec zbrojny jaj obsadzał. Widząc następnie, że pięciu ludzi udaje się do wnętrza sanktuarium, poszedł za nimi.

18.Opis niezmiernie graficzny sympatie autora są po stronię wywiadowców, Szczegółowo sąwymienione aż dwukrotnie (w. 17i 18) przedmioty kultu religijnego.

20. Skoro tylko kapłan zgodził się na przystanie do Danitów, wówczas ci nie biorą już do ręki owe przedmioty kultu, lecz kapłan, aby uchronić je od profanacji

 

²¹Potem poszli swoją drogą, dzieci zaś i bydło oraz co najkosztowniejsze umieścili na czele [wyprawy].
²² Tymczasem, kiedy już byli daleko od domu Miki, mieszkańcy okolic sąsiadujących z domem Miki zgromadzili się i poczęli ścigać Danitów. ²³ Wołali za Danitami. Ci obróciwszy się rzekli do Miki: "Co ci jest, że tak krzyczysz?" ²⁴ "Zabraliście mi mego bożka, którego sobie sprawiłem - odpowiedział im - oraz kapłana. Odeszliście, a cóż mi pozostanie? Jak jeszcze możecie mówić: Co ci jest?" ²⁵ Odpowiedzieli mu Danici: "Niechże nie słyszymy głosu twego za sobą, bo rozgniewani mężowie mogą się na was rzucić. Narażasz swoje własne życie i życie swego domu".
²⁶ Danici poszli swoją drogą, a Mika widząc, że byli od niego silniejsi, odstąpił i wrócił do swego domu.

²⁷Zabrawszy więc to, co sobie sprawił Mika, oraz kapłana, którego namówili, przybyli do Lajisz, do ludu spokojnego i ufnego. Ludność wycięli ostrzem miecza, a miasto zniszczyli ogniem. ²⁸ Nie było nikogo, kto by ich ratował, byli bowiem daleko od Sydonu i nie utrzymywali żadnych stosunków z Aramem. Miasto to leżało w dolinie, w Bet-Rechob. Danici zaś odbudowali je na nowo i mieszkali w nim. ²⁹ Miasto to nazwali Dan, według imienia Dana, praojca swego, który się urodził Izraelowi. Poprzednio miasto to nazywało się Lajisz.
³⁰ Danici postawili sobie rzeźbiony posążek, a Jonatan, syn Gerszoma, syna Mojżesza, oraz jego synowie sprawowali kapłaństwo w pokoleniu Dana, aż do czasów uprowadzenia do niewoli mieszkańców tej krainy.
³¹ Posążek ów rzeźbiony, który sobie sprawił Mika, ustawili dla siebie po wszystkie dni, dopóki dom Boży znajdował się w Szilo.

 

21.Umieszczając przed sobą...Powodowani względami strategicznymi, odchodząc od domu Miki. pustawi! ina czelekobiety, dzieci, tudzież wszystkie tabory, natomiast sami, to jest ów hufiec uzbrojony zajął miejsce ostatnie. Spodziewali się bowiem, że Mika zorganizuje jakiś oddzial ludzi i wyruszy za nimi, aby odbić zabrane przedmioty; więc ci, co są uzbrojeni natkną się pierw­si ze ścigającymi.

2       2.Przewidywania się spraw­dziły. Musiało upłynąć nieco czasu zanim wieść przeszła do domów sąsiedzkich i dowiedziano się o napadzie na dom Mikhai. Sanktuarium urządzone przez Mikę służyło również dla sąsiadów, stąd solidarna obrona.

23.Co ci się stało.... Danicitraktują całą sprawę żartobliwie.

24.Oburzenie Miki: Jakżeż można się pytaćCo się stało? ukradli bożków a zachowują się, o niczym nie wiedzieli

25.Mikha został pobity moralnie. Widząc, jaki jest nastrój Danitów, nie mógł nawet z nimi wszczynać walki ze względu na bardzo nierówne siły.

26.Spokojnie odbywali dalszą drogę. Mikhaja złupiony musiał się pogodzić z losem.

27.Do ludu spokojnego... Nie spodziewającego się znikąd napadu.Przybyli do Laisz... zob Joz 19,47. Nazwane Dan stanowiło północną granicę państwa izraelskiego. Imię .starożytnego miasta przechowało się prawdopodobnie

28  nikt nie. ocalał... zob- w. 7. Miasto nie posiadało obrony, aod centrali było położone daleko, nie mogło więc otrzymać posił­ków. Beth-Rehob... Miejscowość nieznana. Miasto się broniło,, dlatego je zburzyli- Po zdobyciu odbudowali.

30.Ustawili sobie obraz... Zaprowadzili kult bałwochwalczy. Jonatana.Niewątpliwie jest to imię owego kapłana, zabranego z domu miki. Jego imię jest tu wymienione po raz pierwszy. Syn Gerszona, syna manassesowego – jest to niewątpliwie teks skażony, powinno być Mojżesza. Kapłan powinien pochodzić od Lewiego, a nie od Manassesa, syna Józefowego. Do dnia niewoli kraju….To jest do napadu Tiglat-Pilesara na północną Palestynę, kiedy miast Dan przeszło w posiadanie Asyrii. Było to w 734 r przed Chr.

31. W Szilo…to znaczy w ciągu całego czasu, kiedy kult prawdziwy był w Szilo. Danici posiadali u siebie bałwochwalstwo.Szilo napółnocny wschód od Bethel, tam znajdowała się Arka (1 S 1-4). Jeremiasz wspomina o zburzeniu Szilo (Jer 7, 12; 26,9), którego sprawcami byli Filistyni. Wg 1 S 22,11 po zburzeniu Szilo arcykapłan przebywał w Nob.

 

 

Lit: Kruszyński J.: Księgi Jozuego, Sędziów, Rut, 2 Samuela i 2 Królewskie – przekład z Hebrajskiego, KUL, 1938

PISMO ŚWIĘTE STAREGO TESTAMENTU - TOM III UZUPEŁNIAJĄCY - HISTORIA CZASÓW STAREGO TESTAMENTU (1961) (KUL)