1Był pewien człowiek w Ramataim, Sufita z górskiej okolicy Efraima, imieniem Elkana, syn Jerochama, syna Elihu, syna Tochu, syna Sufa Efratyty.(1 Sm 1,1)
1.Dokładne określenie pochodzenia, prócz wskazania miejsca zamieszkania, wymaga, zgodnie zresztą z tendencjami żydowskimi w tym względzie, podania bliższych szczegółów odnoszących się do rodziny człowieka.
Tak też postępuje autor biblijny, gdy mówi, ze Elkana jest Sufitą, synem Jerochama, syna Elihu, syna Tochu, syna Sufa Efratyty. Sięga w tym miejscu autor do przeszłości czwartego pokolenia wstecz. W ten sposób pragnie dać do zrozumienia, że chodzi tu o człowieka wywodzącego się z rodu lewickiego, a więc kapłana. Pomocą w ustaleniu takiego poglądu jest tekst 1 Krn 6, 10. 34-38. który podaje genealogię Samuela. Elkana został nazwany Efraimitą. Przydomek ten nadano mu nie dlatego, jakoby śie wywodził z rodu Efraima, gdyż to nie byłoby zgodne z tym, co podane zostało w krótkiej genealogii, ale dotyczy faktu, że mieszkał on w posiadłościach pokolenia Efraima, jak to było w praktyce lewitów i kapłanów (por, Sdz 19, 1 Sm 17, 12; Rut 1, 2). Lewici mieli na terenie Efraima cztery miasta, w których przebywali. (por. 1 Krn 6, 5143).
2Miał on dwie żony: jednej było na imię Anna, a drugiej Peninna. Peninna miała dzieci, natomiast Anna ich nie miała.(1 Sm 1,2)
2. miał dwie Żony, z których jedna nazywała się Anna, a druga Peninna. Wyraz hebrajski hanna znaczy łaska, peninnah zaś piękność; ten ostatni pochodzi prawdopodobnie od rzeczownika penin i oznacza ziarna korali. Elkana nie przestrzega Więc planu Boga o monogamicznym małżeństwie, które zostało ustanowione w raju (Rdz 2, 21-24).
Wynika stąd, że poligamię zalegalizowali już patriarchowie, którzy poszli za przykładem ludów babilońskich. Prawodawstwo Mojżesza ani nie pochwała poligamii, ani jej nie gani; zajmuje się natomiast stanem faktycznym i czyni pewne zastrzeżenia w tym względzie (Wj 21, 9-10; Kpł 18,18. Pwt 21. 15).
Anna była bezdzietna, tak jak matka Izaaka, Sara (Rdz 11, 30), jak Rebeka (Rdz 25, 21) i Rachel (Rdz 29, 31; 30, 22 nn), jak później w czasach Sędziów matka Samsona (Sdz 13, 24), a także matka Jana Chrzciciela (Łk 4, 7).
3Corocznie człowiek ten udawał się z miasta swego do Szilo, aby oddać pokłon i złożyć ofiarę dla Pana Zastępów. Byli tam dwaj synowie Helego: Chofni i Pinchas - kapłani Pana. (1 Sm 1,3)
3. Elkana udawał się corocznie do sanktuarium, znajdującego się w Szilo (hebr. Siloh), celem oddania Bogu należnej czci i złożenia ofiary. Wiersz ten zdaje się wskazywać, że chodzi tu o jakąś jednorazową podróż w roku, która miała specyficzny cel. Wprawdzie prawo Mojżeszowe określa Obowiązek trzykrotnej podróży do miejsca świętego w ciągu jednego roku, mianowicie na uroczystość Paschy, Zielonych Świąt i Święto Namiotów (Wj 23, 17; Pwt 16, 16), przepis ten jednak miał swe zastosowanie wtedy, gdy miejscem kultu była świątynia w Jerozolimie. Natomiast w tym wypadku chodzi prawdopodobnie o jakiś obchód uroczysty, o którym czyni wzmiankę autor Księgi Sędziów (21, 19) Nie wiadomo, które święto było okazja do przedsięwzięcia pielgrzymki Elkany i jego rodziny. Wiadomo natomiast, że nie przestrzegano przepisu o obowiązku świętowania trzykrotnie w roku wokół sanktuarium.
Świadczy o tym wzmianka Sdz 5. 6, gdzie Debora czyni aluzję do nie sprzyjającej jakimkolwiek podróżom sytuacji. Niebezpieczeństwa ze strony szczepów tubylczych wywarły niewątpliwie wpływ na zaniedbywanie również obowiązków religijnych.
Celem podróży Elkany i jego rodziny było Szilo, jedna z tych miejscowości, które miały wtedy pewne religijne znaczenie. prócz niego cieszyły się tym przywilejem Betel i Mispa.
Szilo odznaczało się szczególnie tym, że znajdowała się w nim Arka Przymierza. Stad można wnioskować, że odbywały się tam specjalne obchody. Szilo leżało 40 km na północ od Jerozolimy, w odległości 2 km na wschód od głównej drogi. wiodącej do Nablus, Robinson zidentyfikował je z dzisiejszym Hirbert Selun, gdzie prace wykopaliskowe przeprowadzała w latach 1926—1932 ekspedycja duńska. W. F. Albright uważa odkrycie tego miasta za podstawę do ustalenia topografii biblijnej. Dane archeologiczne wskazują, że okres rozwoju miejscowości przypada na czasy Jozuego i Sędziów, a więc na okres, gdy znajdowała się tu Arka Przymierza. Znaczenie to uzewnętrzniało się zwłaszcza na platformie religijnej. Byt tu główny bastion jahwizmu,
W Szilo rezydował najwyższy kapłan Heli (hebr. eli) wraz ze swymi dwoma synami Chofnim i Pinchasem. Heli sprawował funkcje kapłańskie oraz był sędzią Izraela; miał wiec swym ręku podwójna władze; religijną i polityczna. praktycznie był on jednak cieniem tego, kim miał być w rzeczywistości. Nie bez celu wymieniony on został wraz ze swymi synami. Etymologia imienia Helego jest trudna do ustalenia. Przypuszcza się, że imię to oznacza „wysokość” lub : "niech żyje Najwyższy”.
Imiona synów Helego prawdopodobnie pochodzenia egipskiego. Wnuk Aarona, który cudzołożył z niewiastami Moabu. nazywał się Pinchas (por. Wj 6, 25). Jest to, więc zhebraizowana forma nazwy egipskiej, która brzmi Pi-Nehase i znaczy „murzyn ”
Imię drugiego syna arcykapłańskiego jest trudniej zidentyfikować. Być może, źródłosłowem jego jest wyraz — „pusta ręka” albo hfur — „twarda głowa”. Imiona pochdzenia egipskiego w rodzinie najwyższego kapłana pozwalają stwierdzić, że tradycja egipska nie wygasła w narodzie tak szybko.
Wskazuje na to kontekst następny, według którego ze składanego daru cześć była spalana na część Boża na Ołtarzu, część zaś spożywana przez tych, w których imieniu ją składano. Spalano te części ofiary, które według ówczesnych pojęć używano za najbardziej witalne, jak tłuszcze; krew rozlewano wokół ołtarza. Ofiara ta miała ze swej natury charakter radosny: symbolizowała ona łączność człowieka z Bogiem, Należy więc do rodzaju Ofiar zwanych selem. Co było przedmiotem ofiary Elkany nie wiadomo, Do tego rodzaju ofiar służyły bydło, owce i kozy.
Prawdopodobne jest to, że Elkana zabił jakieś zwierzę mniejsze, gdyż uczestników uczty było niewielu. Jako głowa rodziny, przybywając do miejsca świętego, nie mógł zresztąznaleźć się tu z próżnymi rękami. Prawo domagało się ofiary (por. pwt 16, 16-17).
4Pewnego dnia Elkana składał ofiarę. Dał wtedy żonie swej Peninnie, wszystkim jej synom i córkom po części ze składanej ofiary. 5 Również Annie dał część, lecz podwójną, gdyż Annę bardzo miłował, mimo że Pan zamknął jej łono.(1 Sm 1,4)
5, Ze złożonej ofiary Elkana rozdał po części członkom swojej rodziny. Żona jego, Peninna, oraz jej synowie i córki otrzymali taką cześć, jaka się im należała wedle liczby członków tej grupy. Tymczasem Anna otrzymała tylko to, co przewidziane dla niej samej. Stanowiło to corocznie uzasadniony powód cierpienia tej kobiety. Nie mogła rozdać przydzielonych porcji swym dzieciom, gdyż ich nie miała. Użyty tu wyraz hebrajski jest trudny. Większość egzegetów idzie za tekstem greckim, wg, którego Anna otrzymała tylko jedną porcję, według innych zaś mowa tu o podwójnej części danej Annie sztuki mięsa.
6Jej współzawodniczka przymnażała jej smutku, aby ją rozjątrzyć z tego powodu, że Pan zamknął jej łono.
6. Mimo że Ofiara selamim ma Ze swej natury charakter radosny, to jednak — jak zaznacza autor — nie przyniosła ona radości rodzinie Elkany.
Peninna dokuczała Annie — którą uważała za swa rywalkę w zdobyciu uczuć męża; Elkana darzył bowiem większą miłością Annę, choć, Jahwe zamknął jej łono”, Anna zaś nie żywiła przyjaznych uczuć do Peninny, gdyż ta uważała ją za ukaraną przez Boga ciężkim do zniesienia przez izraelską kobietę kalectwem. Niezgoda jest zresztą częstym skutkiem poligamii, o czym świadczą i inne teksty biblijne (Rdz 16, 1-6: Agar i Sara; Rdz 30, 1-24: Lia i Rachela).
7I tak się działo przez wiele lat. Ile razy szła do świątyni Pana, [tamta] dokuczała jej w ten sposób. Anna więc płakała i nie jadła.(1 Sm 1,7)
7. Okazją do zaostrzenia się rywalizacji miedzy żonami Elkany były coroczne wędrówki do miejsca świętego, składane tam ofiary i odbywające się w związku z tym święte uczty. Charakterystyczne jest to, że autor używa w tym zdaniu określenia alotah — oznaczającego wstępowanie terenu niższego na wyższy, Rzeczywiście odpowiada to topografii terenu, jaki przebywał Elkana wraz z rodziną z domu zamieszkania do miejsca pobytu Arki Przymierza. Należy
8I rzekł do niej jej mąż, Elkana: "Anno, czemu płaczesz? Dlaczego nie jesz? Czemu się twoje serce smuci? Czyż ja nie znaczę dla ciebie więcej niż dziesięciu synów?"(1 Sm 1,8)
8, Wiersz Ósmy jest wyjątkowy w literaturze starotestamentalnej. Trudno znaleźć podobne świadectwo miłości męża do żony nie tylko W Starym Testamencie, ale i w Nowym. Elkana dostrzega nie tylko płacz jej małżonki, ale stara się ją pocieszyć, zachęcić do jedzenia, zapewnić, że on, jej mąż, jest przy niej i że ją kocha (por. Rdz 2, 23; 2 Sm 3, 14-16).
9Gdy w Szilo skończono jeść i pić, Anna wstała. A kapłan Heli siedział na krześle przed bramą przybytku Pańskiego. 10 Ona zaś smutna na duszy zanosiła do Pana modlitwy i płakała nieutulona. 11 Uczyniła również obietnicę, mówiąc: "Panie Zastępów! Jeżeli łaskawie wejrzysz na poniżenie służebnicy twojej i wspomnisz na mnie, i nie zapomnisz służebnicy twojej, i dasz mi potomka płci męskiej, wtedy oddam go Panu po wszystkie dni jego życia, a brzytwa nie dotknie jego głowy".(1 Sm 1,9-11)
9-11. Anna przerwała uroczysta ucztę rodzinną. Powstawszy, udała się do przybytku Bożego. Autor ma teraz okazję powiedzieć coś o Helim. Mówi wiec. że Heli spełniał swą powinność kapłańską, gdyż wejścia do pilnował wejścia do przybytku, a równocześnie pełnił urząd sędziowski. Dlatego chyba zaznaczono, że „siedział” on na krześle u bramy miejsca świętego. Należy zaznaczyć, że wyraz hekal nie oznacza bynajmniej jakiegoś przybytku przenośnego, ale stale sanktuarium — świątynie. Było to nawet specjalne określenie Świątyni jerozolimskiej Salomona. W istocie z ten suponuje jakiś duży budynek w rodzaju pałacu królewskiego.
W swym utrapieniu Anna zwraca się do Jahwe o pomoc. Uczucia znalazły swój wyraz we łzach, jakie teraz wylewa przed Bogiem. Swoją modlitwę zamyka przyrzeczeniem złożonym Jahwe Zastępów. Przyrzeczenie jest podwójne. Przede wszystkim obiecuje oddać swego syna na służbę doprzybytku nie tylko na przewidziany okres od lat trzydziestu do pięćdziesięciu (por. Lb 4, 3, 23, 30), czy od dwudziestu pięciu (Lb 8, 23. 30), lub nawet dwudziestu (1 Krn 23, 24—28), ale od lat dziecięcych do śmierci. Ponadto dziecię jej, jeżeli otrzyma je od Boga, będzie nosiło widomy znak tego poświęcenia się Bożej służbie. Bedzie ono podobnie jak nazirejczycy nosić nieostrzyżone włosy (por. Lb 6. 5), Według tekstu greckiego Samuel będzie pełnym nazirejczykiem i dlatego nie będzie pił wina ani innego napoju upajającego (por. Lb 6, 14), jak tego przestrzegał Samson (Sdz 13. 2-3).
Taki był zresztą ideał ludzi, którzy mieli prowadzić święte wojny Jahwe. W. Eichrodt tak pisze: „Nazirejczyk, jako zewnętrzny znak nosi włosy długie, symbol pełnego oddania swego życia Bóstwu, a pełni powinność wobec Jahwe stając pierwszy do wojen przeciw nieprzyjaciołom”. Instytucja nazireatu występuje przez ciąg historii Izraela do czasów Nowego Testamentu włącznie. Nazirejczykami byli też Jan Chrzciciel i Jakub, „brat” Jezusa Chrystusa.
12 Gdy tak żarliwie się modliła przed obliczem Pana, Heli przyglądał się jej ustom. 13 Anna zaś mówiła tylko w głębi swego serca, poruszała wargami, lecz głosu nie było słychać. Heli sądził, że była pijana..(1 Sm 1,12-13)
12-13, Modlitwa Anny dotyczyła spraw jej rodziny. Zanoszącej prośby do Jahwe Zastępów przyglądał się przez cały ten czas Heli. Nie przebywała ona jednak wcale w miejscu przeznaczonym dla kapłanów. Budynek, w którym mieściło się sanktuarium izraelskie był prawdopodobnie dawniej przeznaczony dla jakiegoś boga pogańskiego, gdzie się modlili Kananejczycy, zanim nastąpiła inwazja Izraelitów.
14Heli odezwał się do niej: "Dokąd będziesz pijana? Wytrzeźwiej od wina!" 15 Anna odrzekła: "Nie, panie mój. Jestem nieszczęśliwą kobietą, a nie upiłam się winem ani sycerą. Wylałam tylko duszę moją przed Panem. 16 Nie uważaj swej służebnicy za córkę Beliala, gdyż z nadmiaru zmartwienia i boleści duszy mówiłam cały czas". 17 Heli odpowiedział: "Idź w pokoju, a Bóg Izraela niech spełni prośbę, jaką do Niego zaniosłaś".
18 Odpowiedziała: "Obyś darzył życzliwością twoją służebnicę!" I poszła sobie ta kobieta: jadła i nie miała już twarzy tak [smutnej] jak przedtem(1 Sm 1,14-18)
14-18, Anna modliła się, cicho poruszając wargami. Obserwował ją Heli, właściwy stróż świątyni. Zapewne nieraz miał on przykre doświadczenia, że z okazji odbywających się uroczystości uczty sakralne dawały jej współbiesiadnikom możność nadużycia napoju upijającego.
Dlatego zwrócił sie z tak ostrą uwagą do Anny: „Dokąd pijana będziesz?. Otrząśnij się z opilstwa twego i wytrzeźwiej od wina”. W oryg. jest jak go zachowywać się będziesz jak pijana?
Anna na to pytanie daje pełną pokory odpowiedź, w której prosi Helego, by nie uważał jej za jedną z „córek Beliaia”. Określenie „Belial (szatan przeciwnik Boga) zachodzi w Biblii 26 razy i wyraża zawsze ideę złego postepowania, przewrotności. Fakt, że słowo to użyte jest w hebr. bez rodzajnika, wskazuje, że stanowi imię własne.
Heli stwierdziwszy rzeczywistą udrękę niewiasty, której pragnieniem było mieć potomstwo, oraz widząc jej wiarę, pociesza ją błogosławieństwem, Błogosławieństwo pochodzi od reprezentanta Bożego, dlatego żona Elkany powraca podniesiona na duchu i zasiada do uczty.
19Wstali o zaraniu i oddawszy pokłon Panu, wrócili i udali się do domu swego w Rama. Elkana zbliżył się do swojej żony, Anny, a Pan wspomniał na nią. 20 Anna poczęła i po upływie dni urodziła syna i nazwała go imieniem Samuel, ponieważ [powiedziała]: Uprosiłam go u Pana. (1 Sm 1,19-20)
