Autor biblijny starał się dotąd uzasadnić, że Bóg błogosławi Dawidowi. Przedstawił więc jego sukcesy w walce z Amalekitami ( w czasie gdy Dawid służył u Filistynów – rozdziały 29 i 30) i triumf, jaki święcił u mieszkańców południowych krańców Palestyny, głównie zamieszkałych przez pokolenie Symeona i Judy. Z kolei w następującym opowiadaniu ukaże ostateczną tragedię Saula, króla odrzuconego przez Boga. Tragedię tę stanowi klęska poniesiona w wojnie z Filistynami, zakończona śmiercią króla izraelskiego i jego synów na wzgórzach Gilboa.
1 Filistyni tymczasem walczyli z Izraelem; a mężowie izraelscy uciekli przed Filistynami i padli pobici na wzgórzu Gilboa. 2 Filistyni, rozpoczęli natarcie na Saula i na jego synów, zabijając Jonatana, Abinadaba i Malkiszuę - synów Saula.(1 Sm 31, 1-2)
Na sposób kronikarski autor ksiąg Samuela relacjonuje wydarzenia, mające decydujące znaczenie dla Izraela. Bez podania wyniku nadzwyczajnego spotkania Saula z Samuelem w Endor i zaznajomienia ze szczegółami przygotowania do bezpośredniego zmierzenia się dwóch wrogich wojsk następuje krótka wzmianka o tym, że doszło do walki, w której Izraelici zostali pokonani i liczni zginęli, a pozostali uciekli przed przeważającą siłą nieprzyjaciela. Został prawdopodobnie na polu walki tylko niewielki oddział wierny Saulowi. Przeciw niemu zwróciły się główne siły filistyńskie i w wyniku natarcia zginęli synowie królewscy, których tutaj wymieniono po imieniu. Są to: Jonatan, Abinadab i Malkiszua. Imię Jonatana wspominane było już wcześniej (por. 1 Sm 14, 6. 8; 18, 1. 3. 4; 19, 4. 6. 7; 20, 1. 3. 4. 11. 12 i in.). Abinadab wspomniany został tutaj tylko jeden raz (por. jednak 1 Krn 8, 33; 9, 39), Malkiszuę znamy również tylko z tego opisu, choć w 1 Krn 8, 33; 9, 39 i 10, 2 wymieniono go i przy innych okazjach.
Wymienieni tutaj trzej synowie Saula nie są wszystkimi synami królewskimi. Jest bowiem jeszcze Iszbaal, który obejmie po śmierci ojca władzę królewską nad plemionami północnymi, lecz on z powodu swojego kalectwa nie bierze udziału w walce. Udział trzech synów w wojnie świadczy o nastawieniu patriotycznym całej rodziny królewskiej.
3 W końcu walka srożyła się tylko wokół Saula. Wytropili go łucznicy, a on zadrżał na widok łuczników. 4 I odezwał się Saul do swego giermka: "Dobądź swego miecza i przebij mnie nim, ażeby nie przyszli ci nieobrzezańcy i nie przebili mnie sami, i nie naigrawali się ze mnie". Lecz giermek nie chciał tego uczynić, gdyż bardzo się bał. Saul więc dobył miecza i sam rzucił się na niego. 5 Gdy giermek zobaczył, że Saul umarł, sam też rzucił się na swój miecz i umarł razem z nim.
6 Umarli więc razem tego dnia Saul i trzej jego synowie, i giermek, <i wszyscy jego towarzysze>. (1 Sm 31, 3-6)
Prawdopodobnie taka była strategia walki, że Saul jako głównodowodzący znajdował się poza frontem. Dopiero więc zniszczenie głównej siły Izraela pozwalało Filistynom dosięgnąć jego samego. Jako pomazaniec Jahwe nie chciał on wpaść w ręce wroga, który usiłował go dosięgnąć przy pomocy łuczników. Saul bał się (wajjahel meodd) bardzo, drżał z powodu zbliżających się „nieobrzezanych”. Z tego też powodu domagał się od swego giermka („noszący broń, sprzęt wojenny”), aby dobył miecza i przebił go.
Podobną scenę można odszukać w Sdz 9, 53 nn, gdzie pewna kobieta zrzuciła na głowę Abimeleka kamień młyński i rozbiła mu czaszkę. Abimelek, nie chcąc umierać z rąk kobiety, rozkazał giermkowi, aby ten przebił go mieczem. Taki motyw uniknięcia niechwalebnej śmierci z rąk nieobrzezanych jest przyczyną wydania rozkazu przez Saula. Giermek nie chciał jednak być przyczyną bezpośredniej śmierci króla. Dlatego Saul zdobył się na desperacki czyn: dobył własnego miecza i rzucił się na niego.
G. Bressan podaje, że w brytyjskim muzeum znajduje się dzieło, przedstawiające wydarzenie z 2 wojny Assurbanipala przeciwko Elamowi, mianowicie wódz Elamitów ranny w walce prosi gestem ręki o ścięcie głowy (por. Bressan, 452). W podobny sposób jak król, ginie i jego giermek, rzucając się na miecz. Z relacji 2 Sm 1, 7 nn wynika, że Saul nie umarł natychmiast, ale dobił go jakiś Amalekita, który za swój czyn został ukarany przez Dawida.
7 A gdy Izraelici zamieszkujący tak drugą stronę równiny, jak i Zajordanie, zobaczyli, że wojsko [izraelskie] uciekło i że polegli Saul i jego synowie, opuścili swoje miasta i pouciekali. Przyszli więc Filistyni i zamieszkali w nich. (1 Sm 31, 7)
Śmierć króla oraz rozproszenie wojsk izraelskich stało się przyczyną wielkiej paniki wśród mieszkańców okolicznych miejscowości w dolinie Ezdrelonu (’aser-be‘eber ha‘emeq — „która jest po drugiej stronie doliny”), a więc z tych terenów, które rozciągają się między górami Galilei a miejscowością Szunem, gdzie przebywali Filistyni. Panika ogarnęła również mieszkańców Zajordania, co wskazuje, że klęska zadana przez Filistynów wojskom izraelskim była największa z dotychczas poniesionych.
8 Nazajutrz przyszli Filistyni obdzierać zabitych i znaleźli Saula i trzech jego synów leżących na wzgórzu Gilboa. 9 Odcięli mu głowę i zdarli zbroję. Po całej ziemi filistyńskiej rozesłali polecenie, aby obwieścić tę radosną nowinę swym bogom i ludowi. 10 Zbroję jego złożyli w świątyni Asztarty, a ciało powiesili na murze Bet-Szean. (1 Sm 31, 8-10)
Dla przypieczętowania swojego zwycięstwa Filistyni znalezione wśród zabitych ciało Saula znieważyli w ten sposób, że odcięli jego głowę zdarli zbroję. Dawid również kiedyś odciął głowę powalonego w walce Filistyna Goliata i zaniósł ją jako trofeum do Jerozolimy, a zbroję umieścił w przybytku. Asyryjskie rzeźby z czasów Sennacheryba przedstawiają zwycięzców z głowami zwyciężonych w ręku (Bressan, 453). Głowę Saula i zbroję obnoszono po sanktuariach filistyńskich, w których te dowody zwycięstwa składano przed bóstwem, w obliczu bóstwa. Istniejący ten zwyczaj na Wschodzie potwierdza również król Ezechiasz (728—699), który zanosi do sanktuarium jerozolimskiego list Sennacheryba (por. 2 Kri 19, 14). Po obniesieniu owych straszliwych trofeów po całej swojej krainie Filistyni umieścili broń Saula w świątyni bogini Asztarty. Powstaje pytanie, gdzie znajdowała się ta świątynia. Niektórzy sądzili, że chodzi tu o jakąś świątynię znajdującą się w Bet-Szan, gdzie znaleziono ślady kultu tej bogini (por. G. A. Bar- rois, Bet-San, DBS I, 950—956; K. A. Leimbach, Die Biicher Samuel (Bonner Bibel, Bonn 1936, ad loc.), jednak bardziej prawdopodobne jest zdanie, że zbroję Saula złożono w świątyni Aszkelonu, gdzie było centralne, a zarazem najstarsze miejsce czci tej bogini (por. Bressan, 454).
Hagiograf podaje następnie, że ciało Saula powieszono na murze Bet- Szan. Miasto to, obok Jerycha, jest najstarszym w Palestynie. Zamieszkiwali je Kananejczycy, którzy strzegli drogi wiodącej z Damaszku do Egiptu. Przez długi czas było ono w posiadaniu Filistynów i stanowiło mocną zaporę między Zajordanią i doliną Ezdrelonu, a także między północną częścią Palestyny i południową. Podobnie jak inne miasta-twierdze, było otoczone murem. W ruinach miasta znaleziono ślady kultu bóstw kananejskich.
11 Gdy usłyszeli mieszkańcy Jabesz w Gileadzie o tym, jak Filistyni postąpili z Saulem, 12 powstali wszyscy dzielni ludzie i szli przez całą noc, po czym zdjęli ciało Saula i ciała jego synów z muru Bet-Szean. Przenieśli je do Jabesz i tu spalili. 13 Wzięli potem ich kości i pogrzebali pod tamaryszkiem w Jabesz. Pościli potem przez siedem dni. (1 Sm 31, 11-13)
Mieszkańcy Jabesz w Gileadzie nie zapomnieli tego, czego doświadczyli od Saula, gdy zostali napadnięci przez Ammonitów. Saul zorganizował wtedy odsiecz, którą sam przyprowadził (1 Sm 11). Kiedy więc usłyszeli, że ciało Saula wisi na mu- rach Bet-Szan, postanowili je zabrać spalić, zgodnie z ich zwyczajami. Chociaż Jabesz jest odległe od Bet- Szan o ok. 25—30 km, to wiadomość o ciele mogła łatwo do nich dotrzeć za pośrednictwem uciekinierów, lub też kupców, którzy tą drogą zwykle przechodzili. Zebrane kości pochowano pod drzewem tamaryszku (’esel — por. 1 Sm 22, 6). Swój smutek zamanifestowali jeszcze przez post, który trwał przez siedem dni, czyli przez okres przyjęty zwykle po śmierci najbliższych za czas żałoby (por. Rdz 50, 10; Sdz 16, 29; Syr 22, 12). Później Dawid przeniesie ciało Saula i Jonatana do grobowca rodzinnego znajdującego się w Gibeonie (por. 2 Sm 21. 12-16)
LIT: Ks dr Łach S.:Pismo św Starego Testamentu, t4, Księgi 1, 2 Samuela, KUL, Lublin 1973.
Ks dr Kruszyński J.:Pismo św Starego Testamentu, t2, Księgi Jozuego, Sędziów, 2 Samuela i 2 Królewskie - KUL, 1938, Lublin
