Przejęcie haremu Dawida przez Absaloma-historycznie genialne

¹⁵ Absalom i cały lud, <mężowie z> Izraela - weszli do Jerozolimy. Achitofel był razem z nim.(2 Sm 16,15)

Autor przedstawia jego wkroczenie do Jerozolimy, co jest właściwie równoznaczne ze zwycię­stwem

 

¹⁶ Gdy Chuszaj Arkijczyk, przyjaciel Dawida, przyszedł do Absaloma, wołał do niego: "Niech żyje król! Niech żyje król!" ¹⁷ Absalom pytał Chuszaja: "Taka twoja miłość do przyjaciela? Dlaczego nie poszedłeś za swym przyjacielem?" ¹⁸ Chuszaj dał odpowiedź Absalomowi: "Nie. Kogo bowiem wybrał Pan i lud wraz z całym Izraelem, przy nim i ja jestem, przy nim pozostanę. ¹⁹ Po drugie: Komuż będę służyć? Czy nie jego synowi? Jak służyłem twemu ojcu, tak będę służył tobie".(2 Sm 16,16-19)

 

Ponieważ w chwili wkroczenia Absaloma do Jerozolimy Dawid prze­bywa w niedalekiej odległości, bo na Górze Oliwnej, wszystko zależało te­raz od Chuszaja, od jego chytrej roz­grywki. Absalom nie wierzył począt­kowo Chuszajowi. Świadczą o tym słowa skierowane do Chuszaja pełne wyraźnej ironii. Czy Chuszaj zdradził swego przyjaciela, wyrzekł się miłości do niego? Wyraz re‘a — „przyjaciel” łączy się z wyrazem re‘eh okre­ślającym stanowisko Chuszaja. Re‘ehbędąc re‘a Dawidowym nie ma dlań hesed, tj. obowiązującej go miłości. A przecież powinien on iść za swoim przyjacielem. Odpowiedź Chuszaja musi być taka, aby mogła zawierać wszelkie pozory prawdy. Dlatego oświadcza on Absalomowi, że uważa go za wybranego przez Jahwe

 

²⁰ Potem Absalom rzekł do Achitofela: "Dajcie swoją radę, co mamy czynić?"(2 Sm 16,20)

 

Postępowanie Absaloma przy­pomina we wszystkim zwyczaje kró­lewskie. Taką jest zwołana narada celem wytyczenia dalszego planu postępowania. Główną rolę zgodnie z przewidywaniami odgrywa w niej Achitofel. Rzecz charaktery­styczna jednak, że nie zasięgano opi­nii Jahwe, mimo że wszystkie środki do uzyskania wyroczni pozostały w mieście. Postępowanie takie tłumaczy jednak wiersz 23: Rada Achitofela znaczyła tyle co wyrocznia Boża. Funkcję jego porównać można do dworskich proroków. Cenił ją tak Dawid, jak i Absalom.

 

²¹ Achitofel odpowiedział Absalomowi: "Wejdź do nałożnic swojego ojca, które pozostawił, by pilnowały domu. Gdy posłyszy cały Izrael, że zostałeś znienawidzony przez ojca, umocnią się wtedy ręce wszystkich twoich zwolenników". ²² Rozpięto więc Absalomowi namiot na tarasie. Absalom wszedł do nałożnic swego ojca na oczach całego Izraela. (2 Sm 16,21-22).

Objęcie w posiadanie haremu po zmarłym lub zdetronizo­wanym królu oznaczało przejęcie rów­nież po nim wszystkich praw. Achi­tofel radził więc wejście do żon Da­widowych, tzn. przejęcia ich w posia­danie (por. 3, 7; 12, 8; 1 Krl 2, 22). Otóż lud nie może się za tobą Absalomie oświadczyć, ponieważ nie ufa czy się znowu z ojcem nie pogodzisz. Gdyby to nastąpiło los tych co się za tobą opowiedzieli byłby nie do pozazdroszczenia, ale skoro wejdziesz do haremu ojca o pogodzeniu nie będzie już mowy

Równocześnie jednak wykonanie pla­nu Achitofela było naruszeniem praw dotyczących rodziny w ogóle (Kpł 20, 11). Sam akt przejęcia w posiadanie haremu królewskiego odbył się na oczach ludu, na dachu domu, gdzie ustawiono specjalny namiot. Jeżeli Achitofel był teściem Dawida przez Batszebę, to radą swą specjalnie na­wiązał do grzechu Dawida z jego cór­ką (por. 2 Sm 11, 2). Jest tu równocześnie ślad stosowania przyjętych zwyczajem obrzędów zawierania mał­żeństwa. Czy Absalom rzeczywiście współ­żył z którąś z niewiast Dawidowych - nie wiadomo. Niemniej jednak całe to postępowanie budzi niesmak. W ten sposób spełniły się słowa Natana (2 Sm 12, 11) co do przyszłości Dawida i jego rodziny.

 

²³ Rada Achitofela, której on udzielał, w tym czasie znaczyła tyle, co słowo Boże. Tyle znaczyła każda rada Achitofela zarówno dla Dawida, jak i dla Absaloma. (2 Sm 16,23)

 

¹ Achitofel rzekł do Absaloma: "Pozwól, że dobiorę sobie dwanaście tysięcy ludzi i dokonam tej nocy wyprawy na Dawida. ² Napadnę na niego, gdy jeszcze jest zmęczony i ręce mu opadły. Tak go przerażę, że ucieknie cały lud, który jest przy nim. Wtedy uderzę na osamotnionego króla, ³ a wszystkich ludzi przyprowadzę do ciebie, jak wraca oblubienica do swego męża. Ty nastajesz tylko na życie tego jednego człowieka. Cały naród się uspokoi". ⁴ Rzecz ta podobała się Absalomowi i całej izraelskiej starszyźnie.(2 Sm 17,1-4)

 

Innym wrogim Dawidowi po­mysłem Achitofela było natychmiasto­we ściganie zbiega pod swoim osobi­stym przywództwem. Achitofel miał na myśli nie 12 ty­sięcy (’elef), lecz grupy bojowe w liczbie dwunastu. Taka ilość wojska, która mogłaby stanowić 12 grup re­prezentujących pokolenia izraelskie, musiała być przy Absalomie, aby mógł z nią podjąć się akcji obalenia dotychczasowej władzy.

Jeżeli uda się Dawida zapędzić w zasadzkę, wtedy nie będzie wojny domowej, gdyż wszyscy zwrócą się ku Absalo­mowi. Rada Achitofela bio­rącego pod uwagę zmęczenie Dawida i jego towarzyszy była z pewnością dobra z punktu widzenia strategii wojennej. Liczba wojska i zapas sił fizycznych uniemożliwiały przeprawę królowi przez Jordan. Przewidywane odstępstwo żołnierzy Dawidowych od służby powiększyłoby liczebność wojsk Absaloma i tym samym przeważyłoby jego szanse zwycięstwa.

⁵ Absalom oznajmił: "Proszę zawołać Chuszaja Arkijczyka, abyśmy wysłuchali, co ma do powiedzenia". ⁶ Gdy Chuszaj przybył do Absaloma, Absalom mu powiedział: "Taką a taką radę dał Achitofel. Czy mamy zrobić to, co on mówi? Jeżeli nie - powiedz!" ⁷ Chuszaj dał Absalomowi taką odpowiedź: "Rada, jaką tym razem dał Achitofel, nie jest dobra".(2 Sm 17,5-7)

 

Zaznajomienie Chuszaja z radą Achitofela świadczy o ograniczoności umysłu Absaloma. Chuszaj nie kwestionuje więc wcale zdolności Achitofela, ale nawet wy­bitnemu zdarzyć się może omyłka w przewidywaniach. Wyrażenie więc bapa‘am tym razem jest dla Achito­fela pochlebstwem, gdyż zawiera równocześnie stwierdzenie, że inne je­go rady były dobre.

 

⁸ Potem Chuszaj dodał: "Znasz swojego ojca i jego ludzi. Oni są dzielni, nadto są rozgoryczeni jak niedźwiedzica na polu, której zabrano młode.(2 Sm 17,8)

 

Ludzie Dawida są rozgory­czeni (marę nefes — „o duszy skwaszonej”), a więc gotowi ważyć się na wszystko (Jr 2, 19; Hab 1, 6; Am 8,10). Tacy ludzie są jak dzika niedźwiedzica, której zabrano młode. Porównanie to nie było niezrozumiałe dla ludzi Palestyny. Niedźwiedź nie atakuje ludzi, a wyjątkowo tylko zwierzęta. Natomiast rozwścieczona niedźwiedzica jest niebezpieczna. W Piśmie świętym użyto tego obrazu i gdzie indziej (por. Przp 17, 2; Oz 13, 8)

 

Ojciec twój to człowiek znający się na wojnie i nie spędza nocy razem z ludźmi. ⁹ Ukrywa się zapewne w grocie lub w jakim innym miejscu.(2 Sm 17,9)

 

Kry­jówki jego to niedostępne groty, roz­padliny skalne, w których łatwo się schować (jak Izraelici w 1 Sm 13, 6) i stamtąd dokonywać niespodziewa­nych zasadzek.

 

A jeśliby się zdarzyło, że ktoś [z naszych] zostanie zabity, na pewno się to rozniesie i będzie się mówić: "Lud, który idzie za Absalomem, został pobity". ¹⁰ Wtedy przelęknie się nawet najmocniejszy, który ma serce lwa. Wszyscy bowiem Izraelici wiedzą o tym, że ojciec twój jest mężny, a ci, którzy są z nim - mocni. ¹¹ Radzę raczej zgromadzić przy sobie wszystkich Izraelitów od Dan do Beer-Szeby w takiej liczbie, jak piasek na brzegu morza. Ty osobiście dowodziłbyś nimi w walce.(2 Sm 17,10-11)

 

,,Od Dan do Beer-Szeby” jest określeniem technicznym na oznaczenie granic w ogóle i w Piśmie św. użyto go wiele razy.

 

¹² Napadniemy na niego w tym miejscu, gdzie go napotkamy, i spadniemy na niego jak rosa, która spada na ziemię. Nie zostawimy przy życiu ani jego, ani kogokolwiek z tych ludzi, którzy są razem z nim. ¹³ Gdyby ukrył się w mieście, wtedy wszyscy Izraelici pod to miasto przyniosą powrozy: ściągniemy je w dolinę, tak że nie pozostanie po nim nawet kamień".(2 Sm 17,12-13)

 

Według Chuszaja nie należy więc unikać wojny domowej, lecz owszem, prowadzić ją z całą bez­względnością. Uwaga o powrozach jest żartobliwą konkluzją, która oznacza: czyż może miasto przeciwstawić się całemu Izra­elowi?

Rada ta jest obliczo­na na wzbudzenie u syna królewskie­go żądzy znaczenia. Dostrzegamy w niej dość łatwo mieszaninę trzeźwych faktów (waleczność Dawida), możli­wych komplikacji (ewentualność kontrofensywy i jej skutki) i brawu­ry (zdecydowane zwycięstwo popular­nego Absaloma). Zwłaszcza to ostat­nie musiało wywołać zamierzony sku­tek, gdyż rada spodobała się Absalo­mowi. W rzeczywistości jednak Chuszaj usiłuje uzyskać czas potrzebny dla Dawida na przeprawę za Jordan i zebranie potrzebnych mu posiłków w Zajordanii.

¹⁴ Absalom i wszyscy mężowie izraelscy orzekli: "Rada Chuszaja Arkijczyka jest lepsza od rady Achitofela". (2 Sm 17,14)

 

W porównaniu z planem Achi­tofela to, co przewiduje Chuszaj, jest bardziej błyskotliwe. Achitofel uwa­żał, że należy zebrać wojsko i uderzyć znienacka w nocy, a na czele postawić jego samego. Natomiast Chuszaj uwa­ża, że trzeba przeprowadzić walkę re­gularną, przy pomocy całego Izraela, pod wodzą Absaloma, i zniszczyć wszy­stkich zwolenników Dawida. Ta ostat­nia rada mogła się wydać młodemu człowiekowi wspanialsza, korzystniej­sza i przede wszystkim większą przy­nosząca chwałę. Stąd nic dziwnego, że Absalom usłuchał rady Chuszaja.

 

To Pan tak zrządził, by udaremnić radę Achitofela, która była lepsza, gdyż Pan chciał przywieść nieszczęście na Absaloma. (2 Sm 17,14)

 

W w. 14 przejawia się wielka ufność w Opatrzność Bożą, chociaż w bar­dziej rozwiniętej teologii staranniej dobranoby terminy. Zrządzenie Jah­we jest skutkiem modlitwy Dawida w 15, 11. Podobny wypadek, w któ­rym dzięki zrządzeniu Jahwe król nie usłuchał dobrej rady, jest w1 Krl 12, 6-15. Tak więc choć Jahwe zesłał karę na Dawida, to jednak nie dozwolił, aby doszło aż do jego zabój­stwa.

 

¹⁵ Chuszaj rzekł kapłanom Sadokowi i Abiatarowi: "Taką a taką radę Absalomowi i starszym Izraela dał Achitofel, taką a taką radę dałem ja. ¹⁶ Teraz więc szybko wyślijcie do Dawida wiadomość: "Nie zatrzymuj się tej nocy przy przejściach na pustyni, idź dalej natychmiast, inaczej bowiem królowi i całemu jego otoczeniu mogłaby zagrażać zguba"". (2 Sm 17,15-16)

 

Okazuje się, że Chuszaj nie wierzy swoim zabiegom. Ze zrozumiałym pośpiechem „Przejścia pustyni” to miejsca w których najłatwiej przepra­wić się z pustynnego prawego brzegu Jordanu na jego lewy brzeg. Te właśnie przejścia strzeżone były przez Efraimitów (Sdz 3, 29). Jedno z nich nazywa się po arabsku el-Goranijeh, drugie zaś Darnijeh.

 

¹⁷ Tymczasem Jonatan i Achimaas stali u źródła Rogel, czekając, by przyszła służąca i przekazała wieści, które oni mieli zanieść do króla Dawida: nie mogli się bowiem pokazywać, przychodząc do miasta.

 

Zgod­nie z postanowieniem samego Dawi­da przekazicielami wiadomości mieli być kapłani Sadok i Abiatar oraz ich synowie Jonatan i Achimaas (15, 28). Wiadomość ma­ją przekazać synowie kapłańscy, gdyż sami kapłani nie mogli oczywiście wyjść z miasta ze względu na niebez­pieczeństwo podejrzeń. Tajną wiado­mość przejąć miała pewna dziewczy­na, która przychodząc po wodę do studni nie wzbudzała podejrzeń.

¹⁸ Ujrzał ich jednak pewien chłopiec. Zawiadomił o tym Absaloma. Obaj więc poszli dalej w pośpiechu. Przybyli do domu pewnego człowieka w Bachurim, który miał studnię na swoim podwórzu. Weszli do niej.(2 Sm 17,18)

 

Po drodze skierowali się do Bachu­rim znanego już z 3, 16 i 16, 5. Tutaj schowali się w studni pewnego czło­wieka. Podobnie jak studnia, do której wtrącono Józefa egipskiego (Rdz 37, 24), była ona sucha.

 

¹⁹ Potem kobieta wzięła przykrywę, ułożyła ją nad otworem studni, rozsypała na niej ziarno, tak że nic nie zauważono.(2 Sm 17,19)

 

Kobieta przykryła studnię pokrywą i rozsypała na niej ziarno, do suszenia. Suszenie zboża w ten sposób było przyjętym zwyczajem (Przp 27, 22), a całe to wydarzenie przypomina inne, opisane w Joz 2, 6, kiedy to szukano u Rachab wywia­dowców izraelskich wysłanych przez Jozuego. Jak przy poprzedniej studni, tak i tutaj znajduje się kobieta, gdyż ich obowiązkiem było noszenie wody.

 

 ²⁰ Słudzy Absaloma przybyli do tej kobiety, do jej domu, pytając: "Gdzie jest Achimaas i Jonatan?" Odpowiedziała im kobieta: "Poszli dalej za zbiornik wody". Szukali [ich], lecz nie znaleźli. Powrócili więc do Jerozolimy. ²¹ Po ich odejściu tamci wyszli ze studni i udali się w drogę, i zanieśli królowi Dawidowi wiadomość. Mówili Dawidowi: "Ruszajcie! Przeprawcie się szybko przez wodę, bo taką a taką radę podał co do was Achitofel". ²² Dawid więc wraz z całym swym otoczeniem wstał i przeprawił się przez Jordan. Do rana nie brakowało już ani jednego, kto by się nie przeprawił przez Jordan.(2 Sm 17,20-22)
 

Chodzi tu o jakiś znany wtedy kanał (Zorell,A. Medebielle; wg Bressana, 649, wyraz mikal pochodzi od asyryjskiego słowa mekaltu i ozna­cza rezerwuar wodny). Poszukiwania prowadzone przez wysłanników Absa­loma nie dały rezultatu, tak że z ni­czym trzeba było powrócić do Jero­zolimy. Tymczasem wysłannicy Chuszaja zanieśli królowi wiadomość o grożącym niebezpieczeństwie, co skło­niło go do szybkiej przeprawy na dru­gą stronę Jordanu.

 

²³ Achitofel widząc, że jego rada nie została spełniona, osiodłał swojego osła i wrócił do domu, do swego miasta. Wydawszy zarządzenia odnoszące się do swego domu, powiesił się i umarł. Pochowano go w grobie jego ojca. (2 Sm 17,23)

 

Postanowił on odebrać sobie życie. Zanim jednak to uczynił, uporządkował sprawy tyczące swego domu w Gilo. Podobnie porząd­kować będzie swe sprawy król Eze­chiasz (2 Kri 20, 1). Uporządkowanie spraw domowych charakteryzuje tego człowieka jako zimnego i wyrachowa­nego, oraz nie znajdującego przeszkód. Potem powiesił się.

W Piśmie św. kilkakrotnie jest mowa o odebraniu sobie życia; śmierć

Saula (1 Sm 31, 4-6), Samsona (Sdz 9, 54), Zimriego (1 Kri 16, 18) a w Nowym Testamencie — Judasza (Mt 27, 5). Śmierć Achitofela zresztą łą­czy się dość wyraźnie ze śmiercią Ju­dasza. To podobieństwo tkwi nawet w tym, że Achitofel przewiduje zwy­cięstwo Dawida. Po śmierci zdrajca Dawida został pochowany w grobie ojca. Nie odmówiono mu tego, czego pragnie każdy Izraelita, by być po­chowanym w grobie ojców (por. 2, 32).