Rozpad państwa po śmierci Salomona-rewelacyjna historyczność

¹ Roboam udał się do Sychem, bo w Sychem zebrał się cały Izrael, by go ustanowić królem. ² Usłyszał o tym Jeroboam, syn Nebata, kiedy jeszcze był w Egipcie, dokąd się schronił przed królem Salomonem, i wrócił z Egiptu. ³ Posłano więc po niego i wezwano go. Kiedy przybył Jeroboam oraz całe zgromadzenie Izraela, wtedy przemówili do Roboama tymi słowami: ⁴ "Twój ojciec obciążył nas jarzmem, ty zaś teraz ulżyj w okrutnej pańszczyźnie twego ojca i w tym jego ciężkim jarzmie, które na nas włożył, a my ci za to będziemy służyć". (1 Krl 12, 1-4)

Nie da się powiedzieć, czy Roboam został desygnowany na następcę przez swojego ojca Salomona. Pokolenie Judy po śmierci Salomona obwołało królem Roboama i jemu przeznaczyło tron Salomona. W 1 Krl podano, że jeszcze  w północnych pokoleniach istniała chęć uznania Roboama za następcę i króla no Salomonie, ale została ona zniszczona na skutek błędnej polityki.

 Na początku w Izraelu nie istniało królestwo. Ono powstało z woli ludu i było ściśle z nią związane. Przy przychylnym uznaniu Dawida przez cały Izrael (2 Sm 3 21; 5,3), a także później, przy wstąpieniu Joasza na tron po obaleniu Attalii (por. 2 Krl 11.17), występują wzmianki o poro­zumieniu między królem a ludem i w świetle tego porozumienia uzależniano przynależ­ność ludu do króla.

Północne plemiona już przy śmierci pierwszego króla Saula utrzymywały swoją odrębność i myślały o samostanowieniu. W związku z tym został wtedy desygnowany na króla syn Saula, Iszbaal (2 Sm 2,9), a po jego śmierci pokolenia północne uznały Dawida za kró­la nad Izraelem. Był to nowy akt w życiu Dawida i stąd w 2 Sm 5,1-3 podano, że został on ponownie namaszczony na króla nad Izraelem (zob. 2 Sm 2,4).

Do podzia­łu państwa przyczyniło się i to, że Salomon, przy wyznaczaniu na północy kraju okrę­gów administracyjnych, traktował Izrael jako część państwa Judy, obsadzając tam­tejsze okręgi administracyjne głównie admi­nistratorami z Judy (zob. 1 Krl 4,7-19).

Także Roboam musiał zdawać sobie sprawę z tego, że Salomon przez liczne budowle i bogaty dwór, jaki utrzymywał oraz inne uciążliwe prace, doprowadził do podziału kraju. Pokolenia północne, które zebrały się w Sychem (12,1.25) nie miały zamiaru odłączać się od Judy. Ich żądania dotyczyły zmniejszenia „jarzma”, jakie na­łożył na nich ojciec Roboama, Salomon (zob. odnośnie obrazu „jarzma”: Iz 9,3; 10,27; 14,25).

Najprawdopodob­niej największe niezadowolenie wywołała sprzedaż miast galilejskich Tyrowi przez Salomona (por. 1 Krl 9,10-14). Do po­działu mogło przyczynić się także wyróż­nienie pokolenia Judy i stawianie go po­nad wszystkimi pokoleniami. Nierówno­mierny rozwój gospodarczy, związany z umiejscowieniem budowli w Judzie i handlu na morzu Czerwonym, z pomi­nięciem dawnych szlaków handlowych, mógł również wpłynąć na konflikty między północą, a południem. Przy podziale kraju i wewnętrznych kłótniach nie doszło jednak do większych bratobójczych walk. Potwierdzałyby to wykopaliska, w czasie których nie natrafiono na ślady walk w tym okresie na terenie Izraela. Nie stwierdzono także żadnych śla­dów walk na terenach prowincji południo­wych, które pozostały przy Judzie.

Północne pokolenia zebrały się w miejs­cowości Sychem, która była już za Jozuego miejscem zgromadzenia Izraela, gdzie na­stąpiło odnowienie przymierza z Jahwe (por. Joz 24,1 n). Celem zaś tego zgromadzenia miało być ustanowienie Roboama królem (por. 12,1) Przedstawiciele zgromadzonych pokoleń byli gotowi połączyć się z Judą i przynależeć do „domu Dawida”. Jeroboam, który po śmierci Salomona wrócił z Egi­ptu (zob. 11,40), został obwołany pierw­szym królem w Izraelu po podziale, jaki powstał w Sychem, między królem Roboamem, a ludem. Jeroboam nie brał udziału w tym zgromadzeniu, lecz później został na nie zaproszony (w. 20).

Termin „Izrael”, występujący dotąd w księdze 1-2 Krl na oznaczenie dwunastu pokoleń, będzie już teraz oznaczał zazwy­czaj północne pokolenia, które odeszły z „domu Dawidowego”. Jeszcze w pierw­szym znaczeniu znalazł zastosowanie w drugiej części księgi 1 Krl, zwłaszcza w zwrocie „Bóg Izraela”, na oznaczenie wszystkich (12) pokoleń. W pierwszej czę­ści 1 Krl termin ten miał także zastosowa­nie na określenie tylko dziesięciu pokoleń

 

⁵ Na to im odpowiedzieli: "Idźcie na trzy dni! A potem przyjdźcie do mnie z powrotem!" Wobec tego lud się rozszedł. ⁶ A król Roboam zasięgnął rady starszych, którzy stanowili otoczenie jego ojca, Salomona, za jego życia, mówiąc: "Jak mi doradzacie odpowiedzieć temu ludowi?" ⁷ Oni zaś tak do niego przemówili: "Jeśli teraz będziesz uległy temu ludowi i zechcesz wyświadczyć im przysługę, i odpowiedzieć im oraz przemówić do nich słowami łagodnymi, to będą ci sługami przez całe życie". (1 Krl 12, 5-7)

Po przedstawieniu żądań ludu zgroma­dzonego w Sychem Roboam wyjechał na „trzy dni”, aby przemyśleć żądania ludu i zasięgnąć rady u doradców. Najpierw Roboam zasięgnął rady u „Starszych” (TM: z'eqenim). Termin ten oznacza prze­ważnie tych, którzy stali na czele pokoleń czy klanów i odgrywali ważną rolę w cza­sach królewskich (por. 2 Sm 5,3; 17,4).

Z dalszych danych wynikałoby najpra­wdopodobniej, że północne pokolenia zo­stały podburzone z powodu zbyt dużych podatków przez „starszych”, którzy pocho­dzili z pokoleń północnych. „Starszych” zaś z pokoleń południowych nie było. Mogli tylko być obecni doradcy z Judy, ale jako przedstawiciele dworu królewskiego, ponie­waż w TM dodano, że byli oni zaufanymi jego ojca Salomona (w. 6). Druga narada mogła odbyć się nie w Sychem, ale w Jero­zolimie, chociaż w ciągu „trzech dni” (= także „po pewnym czasie”) mogli wrócić wszyscy dostojnicy do Sychem. Sychem jest bowiem położone ok. 50 km od Jerozolimy.

 

⁸ Ale on zaniechał rady, którą mu dawali starsi. Natomiast zasięgnął rady młodzieńców, którzy razem z nim wzrośli i stanowili jego otoczenie. ⁹ Rzekł do nich: "Co wy radzicie odpowiedzieć temu ludowi, który przemawiał do mnie takimi słowami: "Ulżyj nam w jarzmie, które włożył na nas twój ojciec"". ¹⁰ Młodzieńcy zaś, którzy razem z nim wzrośli, przemówili do niego tak: "Temu ludowi, który przemawiał do ciebie mówiąc: "Twój ojciec obciążył nas jarzmem, ty zaś ulżyj nam w tym jarzmie", powiesz: "Mój mały palec jest grubszy niż biodra mego ojca, ¹¹ gdyż dotąd mój ojciec nałożył na was jarzmo ciężkie, a ja dołożę do waszego jarzma. Mój ojciec karcił was biczami, ja zaś będę was karcił biczami z kolców"". (1 Krl 12, 8-11)

Rada „Starszych” zgadzała się na ul­żenie doli mieszkańcom Izraela. Roboam jednak nie był zadowolony z rady „Star­szych”; poszedł za radą „Młodszych”. Według 1 Krl 14,21 król Roboam miał przy objęciu tronu lat czterdzieści jeden w takim wieku mógł mieć, jako swoich doradców, tych, których BH określiła mianem „Młodszych” (TM: j'eladîm). Ter­min ten dosłownie oznacza głównie dzieci, ale również młodych ludzi. Tutaj służy najprawdopodobniej jako przeciwstawie­nie tych, którzy byli doradcami za czasów Salomona.

Ci właśnie młodzi ludzie radzili królowi, aby jeszcze bardziej obciążył pół­nocne pokolenia. Król, czując się pewnie na swym tronie (por. w. 10) oraz kierując się pychą, wcale nie myślał stosować ulg odnośnie Północy: „Mój ojciec chłostał was biczami, ja będę was siekł knutami” (Tekst Masorecki: 'aqrabim, dosł. skorpionami;)

Ta odpowiedź Roboama, sformułowa­na na radzie „Młodszych”, odzwierciedla model absolutnej władzy na wzór kananejskich królestw. Narrator chciał ją scharak­teryzować jak najjaskrawiej. Stąd najpra­wdopodobniej przytoczył on tę szyderczą wypowiedź (= pieśń) w ww. 11.14 (por. Rdz 4,24). Bicze ze „skorpionów” były to kije zakończone kolcami i ostrymi muszel­kami, które przy uderzeniach rozrywały ciało i powodowały duże krwawienie.

W w. 10b, w metaforze „Mój mały palec jest grubszy niż biodra mojego ojca" użyto terminu, który, jak wynika z paralelizmu, oznacza „coś małego” (por. wyż.). W Targumie zaś to zdanie (w. 10b) zostało ujęte tak: „Moja słabość jest moc­niejsza, niż młodzieńcza siła mego ojca”. Stanowi ono jednak formę opisowa tej metafory w w. 10b.

Sens zaś tej metafory (zagadki por. Sdz 14,14.18) można zinterpretować, od­nosząc określenie „mały palec” do czasów Salomona, w czasie których ciężary społeczeństwa na rzecz dworu były stosunkowo „małe” (por. ww. 11,14, a wyrażenie „biodra mojego ojca” (por. „bicze ze skorpionami”, hebr. aqrabim, w ww. 11.14) należy odnieść do nowych czasów króla Roboama, które będą dużo cięższe, niż poprzednie.

 

¹² Trzeciego dnia, tak jak powiedział król słowami: "Wróćcie do mnie trzeciego dnia", przyszedł cały lud do Roboama. ¹³ A wtedy król dał ludowi surową odpowiedź, gdyż nie poszedł za radą, którą mu dawali starsi. ¹⁴ Przemówił więc do nich tak, jak radzili młodzieńcy: "Mój ojciec obciążył was jarzmem, a ja dołożę do waszego jarzma. Mój ojciec karcił was biczami, ja zaś będę was karcił biczami z kolców". ¹⁵ Król więc nie wysłuchał ludu, gdyż to wydarzenie dokonało się z woli Pana, aby spełniła się Jego groźba, którą Pan wypowiedział do Jeroboama, syna Nebata, przez Achiasza z Szilo. ¹⁶ Kiedy cały Izrael zobaczył, że król go nie wysłuchał, wtedy odrzekł królowi tak:
"Cóż za wspólny dział mamy z Dawidem?
Wszak nie mamy dziedzictwa z synem Jessego".
"Do swoich namiotów idź, Izraelu!
Teraz, Dawidzie, pilnuj swego domu!"
I rzeczywiście Izrael poszedł do swoich namiotów. (1 Krl 12, 12-16)

 

Roboam poszedł za radą „Młodszych” i ogłosił ludowi przykrą odpowiedź (zob. ww. 13-14; por. także w. 10). Tego rodzaju odpowiedź była wg narratora przyczyną powstania schizmy i odrzucenia króla Ro­boama przez lud. Narrator dtr (DtrP) widział w tym wpływ Jahwe, co zostało już zapowiedziane przez Męża Bożego, Achiasza z Szilo (por. 1 Krl 11,29n). W dziejach Izraela nie był to pierwszy buntowniczy glos północnych pokoleń.

Ucieczka Jeroboama do Egiptu, dawnego przełożo­nego nad pracami przymusowymi, który sprzeniewierzył się Salomonowi i był zmu­szony schronić się u faraona, była wspa­niałą okazją do spełnienia się planów unie­zależnienia się od Judy. Wezwali więc Je­roboama na zgromadzenie w Sychem i ob­wołali go królem. Wiązało się to z wyrocz­nią proroka Achijji z Szilo (DtrP), który zapowiedział odejście pokoleń północnych od Judy (1 Kri 11, 13. 32. 36). Przy „domu Dawida” pozostanie tylko pokolenie Judy, a także później dołączą się pokolenia Be­niamina (1 Krl 15,22), przez które prze­biegała granica między północą a południem, oraz Symeona (por. wyż.).

 

¹⁷ A Roboam panował tylko nad tymi Izraelitami, którzy mieszkali w miastach Judy. ¹⁸ Gdy zaś król Roboam wysłał Adonirama, który był przełożonym robotników pracujących przymusowo, cały Izrael obrzucił go kamieniami, tak iż umarł. Wobec tego król Roboam pospieszył się, aby wsiąść na rydwan i uciec do Jerozolimy. (1 Krl 12, 17-18)

 

Adoram w 46 Jest nazwa­ny Adoniram. Co do jego obo­wiązków, zob- 2 S 2024. Roboam, widząc, ze lud otwarcie wypowia­da posłuszeństwo posyła Adorama w celu załagodzenia zatargu. Namiętności były juz w całej pełni rozwinięte. Adoram został uka­mienowany. Podowczas Roboam zrozumiał, że powstał bunt; nie czując się na siłach, uciekł pospie­sznie ze Sycbem do Jerozolimy W chwilach buntu i zbrojnego na­padu zwykle przeciwników kamie­nowano, por. Wj 17,4 1 S 30,6

 

¹⁹ Tak więc Izrael odpadł od rodu Dawida po dziś dzień. ²⁰ Kiedy cały Izrael dowiedział się, że Jeroboam wrócił, wtedy posłali po niego, przyzywając go na zgromadzenie. Następnie ustanowili go królem nad całym Izraelem. Przy domu Dawida zostało tylko samo pokolenie Judy. ²¹ Roboam, przybywszy do Jerozolimy, zebrał wszystkich potomków Judy i całe pokolenie Beniamina, to jest sto osiemdziesiąt tysięcy wyborowych wojowników, aby wszcząć wojnę z Izraelem o przywrócenie władzy królewskiej Roboamowi, synowi Salomona. ²² Wówczas Pan skierował słowo do Szemajasza, męża Bożego, mówiąc: ²³ "Powiedz królowi judzkiemu, Roboamowi, synowi Salomona, i wszystkim potomkom Judy oraz Beniaminitom, jako też pozostałemu ludowi: ²⁴ Tak mówi Pan: Nie wyruszajcie do walki z Izraelitami, waszymi braćmi. Niech każdy wróci do swego domu, bo przeze Mnie zostały zrządzone te wydarzenia". Posłuchali słowa Pańskiego i zawrócili z drogi stosownie do słowa Pańskiego.(1 Krl 12, 19-24)

 

Roboam powróciwszy z Sychem zebrał około 180 tysięcy wojska (LXX podaje 120 tysięcy) i przy jego pomocy chciał pod­porządkować pokolenia północne. Narra­tor (DtrP) widział w tym zdarzeniu jeszcze jeden przejaw Bożej działalności i ujawnił to przez Męża Bożego, Szemaję, który w imieniu Jahwe wystąpił przeciwko bra­tobójczej wojnie Judy z Izraelem. Narrator dtr w tej narracji prorockiej, obok poko­lenia Judy wymienił ród Beniamina, który podobnie jak połączone pokolenia Judy i Symeona, opowiedział się za Robomem. Połączenie tych pokoleń także w na­zwie nastąpiło później, częściowo za pano­wania Asy (zob. 1 Kri 15,22), a całkowicie za króla Jozjasza (2 Kri 22,

Rozkaz boży do którego dostosowały się pokolenia Beniamina i judy. Dzięki temu królestwo północne tj., izraelskie zyskało silne podstawy do zacho­wania swej samodzielności. Istnia­ło ono ok. 250 lat; rozerwanie na­stąpiło ok. 975, a zburzenie przez Asyryjczyków stolicy Samarii i zniszczenie niepodległości w r. 721 przed Chrystusem- Pod względem politycznym rozdział królestwa sprowadził bardzo smutne następstwo. Obydwa królestwa» znajdu­jąc się po większej części w woj­nie ze sobą, nie mogły stawić skutecznego oporu wrogom zewnętrz­nym. Pod względem religijnym wyniki były jeszcze smutniejsze. Królestwo północne, oderwane od centrum życia religijnego, pod bezbożnymi przewodnikami, wpadało w bałwochwalstwo. Najzgubniejszy przykład pozostawił król Jeroboam, zaprowadzając kult obcy. Będzie on często wspominany w dziejach późniejszych, jako wzór króla bezbożnego. Dzięki bezboż­nictwu nie utrzymała się jego dy­nastia na tronie.

LIT: Kruszyński J: Pismo Święte Starego Testamentu, KUL, Lublin, 1938

http://www.biblestudytools.com/commentaries/jamieson-fausset-brown/2-samuel/2-samuel-6.html

Łach S: Pismo Święte Starego Testamentu, Pallotinum, W-wa, 1973

Łach B:Pismo Święte Starego Testamentu, Księgi 1-2 Królów, Pallotinum, Poznań, 2007